Eğitim ve Toplum

Taksim Gezi Parkı olaylarının nedenleri ve sonuçlarını irdeleme amaçlı sanal beyin fırtınasının (e-BF) süzülmüş  sonuçları.. (Rev 3.0 – 16.07.2013)

ÖZET

Gezi Parkı olayları ilk defa karşılaşılan bir toplumsal olay gibi görünse de, aslında çeşitli kisveler altında çok sık olarak ortaya çıkan bir durumdur. Şablon’un aşamaları şöyledir:

(1)  Biz bir sorun yaratırız ya da önümüze bir sorun konulur ,

(2)  Sorun Çözme Kabiliyeti (SÇK) yetmezliği nedeniyle sorunu çözemeyiz,

(3)  Yurt içi ve dışındaki çeşitli niyet sahipleri bu çözüm yetmezliğini kullanarak sorunu derinleştirir ve kendi amaçlarına katkı sağlamaya çalışırlar –ki bu süreç yerçekimi kadar doğal sayılmalıdır-,

(4)  Bu sürecin doğallığını ve temel nedenin Sorun Çözme Kabiliyeti’mizin yetersizliği gerçeğini reddedip, iç ve dış düşmanlarımızın komplo kurduğunu iddia eder, onları aşağılar, cezalandırırız,

(5)  Böylece, evvelce karşımızda olmayanları da kendimize muhalif hale getiririz,

(6)  Sorun Kimyası uyarınca yeni sorunlar üremeye başlar,

(7)  GİT (2)

Bu 7 adımlı şablon UEFA’nın şike konusundaki kararına, Suriye ile düşman hale gelmemize ya da Gezi Parkı’ndaki demokratik tepki başlangıcını yönetmekteki zaafiyete uygulandığında şaşmaz biçimde benzer şekilde işlemiştir.

Gezi Parkı protestolarının da durup dururken ortaya çıkmadığı, bir dizi SÇK yetmezliğinin sonucunda ortaya çıktığı bu belgedeki ortak akla dayalı incelemede net olarak görülmektedir.

Bu olgunun nedenleri iyi anlaşılırsa, çoğunluk egemenliğinden çoğulcu demokrasiye geçiş için bir kazanım olarak değerlendirilebilir. Aksi halde sorunun giderek derinleşeceğinden kuşku duyulmamalıdır. Çünkü yukarıdaki şablon bir doğa kuralı kadar hatasız işlemektedir.

GİRİŞ

Doğruların neler olduğu koşullara bağlı ise de, bir dizi koşul altındaki doğrulara erişmek için iyi yollardan birisi de, “analiz edilmek isenilen konuyu, onu iyi ifade edebilen sorulara çevirmek, sonra da bu sorulara ortak akılla cevap arayabilmektir” denilebilir.

Bu yaklaşıma göre Taksim Gezi Parkı olayları için aşağıdaki üç soru ve bir de bunlarca kapsanmayan diğer cevaplar için dört başlık oluşturulmuştur. Bunlar:

• SORU 1) Bu toplumsal hareketi oluşturan birbiriyle etkileşim içindeki nedenler arasında, bütün resmi etkileyen “en doğurgan birkaç neden” sizce nelerdir?
• SORU 2) Farklı değer yargılarına sahip kesimlerin birlikte barışık yaşayabilmeleri için, sizce en önemli ortak değer ne olmalı?
• SORU 3) Çoğulcu (plüralist) demokrasi, erişilmek istenen bir hedef ise, bu süreç içinde hükûmetlerin rolünü en iyi açıklayabilecek yol gösterici ilke sizce ne olmalı?
• Ilk 3 soru tarafından kapsanmadığı düşünülen fikirler.

Bu sorulara verilebilecek cevapların farklı yer ve zamanlarda, birbirleriyle etkileşmeksizin oluşturulması yerine, kalabalıkça bir grubun, internet üzerinden on-line olarak ve bir beyin fırtınası (e-BF) şeklinde yapılması yoluna gidilmiştir. Bu amaçla:

• Toplam yaklaşık 180 kişiye katılım çağrısı yapıldı (tüm BN üye ve gönüllüleri ile, onların referansları ile çağrılanlar).
• Davet edilen 137 kişiden (yanlış e-posta adresi, seyahat, yönteme yabancılık, kişisel neden vbg) çeşitli nedenlerle cevap alınamadı; 41 kişi katılacağını teyit etti ve teyit edenlerden de 25 kişi  20 Haziran’daki e-BF’ye fiilen katıldı.
• Katılımcılar İstanbul, Yalova, Ankara, İzmir, Trabzon, Washington DC ve Colorado’dan on-line olarak katıldılar. 3 saat süren e-BF sırasında yukarıdaki sorulara toplam 827 cevap ürettiler.
• Çalışmadan beklenen yararlardan birisi de değişik yerlerdeki çok sayıda katılımcının etkileşimli olarak, hatta zaman zaman chat yaparak çeşitli sorunların çözümü için fikir üretebilmeleri oldu.

Beyin fırtınalarında üretilen fikirlerin önce gruplandırılmaları, sonra da süzülmeleri nesnel bir süreç değildir. Gruplama ve süzmeyi yapacak, sonra da bunları yorumlayacak kişi sayısı kadar farklı sonuç elde edilebilir. Aşağıdaki sonuçlar incelenirken bu özellik dikkatten kaçırılmamalıdır.

Tek doğru tuzağından kaçınabilmek için, e-BF sonunda üretilen 827 fikir aynen tüm katılımcıların bilgisayarlarına indirilebilmiştir. Böylece, her katılımcı kendi ölçütlerine göre süzme yapıp sonuçlar çıkarabilir.

Özet olarak, sonuçlar birkaç bakımdan ümit vericidir. Birincisi, bundan böyle yapılabilecek ortak akıl çalışmaları için etkili bir yöntem denenmiş ve işlerliği görülmüştür. İkinci olarak ise, önemli bir konuda, tek yönlü bakış açıları yerine akla gelebilecek tüm yönler irdelenmiştir. Yeni bir e-BF için, daha iyi hazırlık yapılması, yöntem yabancılığını aşabilecek bilgilendirmelerin yapılması gibi öğrenme kazanımları da unutulmamalıdır.

AÇIKLAYICI NOTLAR

(1)  e-BF sonuçlar için  siyah ve URL adresleri için ise alt çizgilimavi font kullanılmıştır.

(2)  Gerek gruplandırmalar, gerek moderatör katkıları ve gerekse katılımcı yorumları tamamen kişisel görüşleri yansıtmakta olup, başka kişileri ve kurumları bağlamaz. Aynı belge üzerinde farklı kişiler farklı gruplamalar ve farklı yorumlar yapabilirlerdi.

(3)  Sayfa düzeni açısından seçilen font Cambria 11 punto olup, kolay okuma için sayfa %150 gibi bir büyütme ile görüntülenebilir.

(4)  Rapor MS WORD ve PDF olmak üzere iki ayrı formatta düzenlenmiştir. Doğrudan yazılmış URL adreslerine tıklanmasında sorun yoktur; ancak söcüklere bağlı URL adresleri bazı Acrobat Reader okuyucularda görüntülenemeyebilir. Bu gibi durumlarda belgenin MS WORD formatlısına bakılmasıdır.

İyi okumalar.

Moderatör: Tınaz Titiz ,

16 Temmuz. 2013

BAŞLIKLAR

  SORU 1

1. Protesto olaylarinin morfolojisi

1.1.   Çok bileşenli sosyal taşıyıcı

1.2.   Lidersiz, plansız

1.3.   Ateşleyici öğeler

1.4.   Sürdürücü nedenler

1.5.   Faydalanıcılar

1.6.   En temeldeki kök neden

1.7.   Nedenlerin ağırlıklandırılması

2. Birikmiş rahatsizliklar

2.1.       Kapitalizmin eziciliği

2.2.       Korku Ortamı

2.3.       Ayrımcılık

2.4.       Aşağılama

2.5.       Otoriter yönetim

2.6.       Yaşam tarzına müdahale

2.7.       Uluslararasi boyut

2.8.       İletişim yetersizliği ve kavramlara farklı anlamlar yüklenmesi

2.8.1.  İletişim kanallarının azlığı

2.8.2.  Demokratik ortam eksiği

2.8.3.  Çalışmanın tekrarı

2.8.4.  Ortak kavram tabanı eksiği

SORU 2

3. Saygılaşım ve dini değerler

4. Dil

5. Temel hak ve özgürlükler

6. Sözleşme – fayda esaslilik

SORU 3

7. Ortam hazirlayicilik

8. Sorun çözücülük

9. Hukuk, hesap verebilirlik

ILK 3 SORU TARAFINDAN KAPSANMADIĞI DÜŞÜNÜLEN FİKİRLER

 10. Katılımcıların soru önerileri

10.1.    “Dış güçler”in bir ülkeyi “kaos”a sürüklemesinin ortamını kimler, nasıl hazırlar?

10.2.    Nitelikli kesimlerin ilgi eksiği sorunu nasıl aşılabilir?

10.3.    Peki ne yapmalı?

10.4.    GP eylemcileri STK / siyasi partide yer alır mı?

10.5.    GP eylemlerinin STK gelişimine etkisi

10.6.    Cumhuriyet ile hesaplaşma

__________

 SORU 1) Bu toplumsal hareketi oluşturan birbiriyle etkileşim içindeki nedenler arasında, bütün resmi etkileyen “en doğurgan birkaç neden” sizce nelerdir?   

1. PROTESTO OLAYLARININ MORFOLOJİSİ

1.1.   Çok bileşenli sosyal taşıyıcı: Genelde aşağılayıcılık, özelde cumhuriyet değerlerinin aşağılanması, din-mezhep temelli ayrımcılık,  yaşam tarzına müdahale, tek adam temelli otoriter yönetim, polis şiddetinin, birikmiş rahatsızlıklar’la birleşmesi.

Önerilebilir Eylem: Tanımları üzerinde genel uzlaşı bulunmayan kimi cumhuriyet değerlerinin (laiklik, bağımsızlık, egemenlik gibi) ortak bir tanıma kavuşturulması için katılımlı bir tanım çalışması yapılabilir.

1.2.   Lidersiz, plansız

Önerilebilir Eylem : Spontan başladığı gözlemlenen olayların, amaçlananın dışındaki yönlere evrilmeyip, aksine çoğulcu demokrasinin yeşerebilmesi için, Taksim Platformu ile işbirliği halinde bir manifesto ve yol haritası hazırlanabilir.

1.3.   Ateşleyici öğeler: Gezi parkı ağaç sökümü, topçu kışlası israrı, gençliğin yoldan çıkmışlığına karşı islâh edilmeleri söylemi.

1.4.   Sürdürücü nedenler: Kullanılan kriz yönetimi araçlarının, bizatihi krizi oluşturan nedenler oluşu (pozitif feedback)

1.5.   Faydalanıcılar: Yurt içi çeşitli örgütler ile yurt dışı çeşitli istihbarat servislerinin kendi özel amaçları.

Önerilebilir Eylem : Değişik ve zaman içinde değişebilir Sorun Çözme Kabiliyetlerine sahip toplumların kaotik bir yapı içinde amaçlarına erişmek için mücadele içinde olduğu uluslararası ortamda:

–       bir toplumun bir sorunu’nun, bir diğerinin nasıl “koz”u haline gelebildiği,

–       toplumların içinde ve dışında, söz konusu kozları kullanmak yolunda nasıl örgütlenmeler geliştiği (Bkz 10.1)

bir güç mücadelesi simülasyonu yoluyla incelenebilir. Akademik kuruluşlar içinde böylesi bir benzetim çalışmasını yapmak isteyenler aranabilir.

1.6.   En temeldeki kök neden: Kendi sorunlarını çözmek ile eş anlamlı bir kavram olan “demokrasi” ile bağdaşmayacak düzeyde  düşük “sorun çözme kabiliyeti” ve onun türevlerinden birisi olan “yetersiz liderlik  üslubu”.

Önerilebilir Eylem : Hemen daima soyut bir kavram olarak işlenegeldiği için somut ön koşulları gündeme gelememiş “demokrasi”nin, halkın kendini yönetmesi özü’nün aslında bunun  yüksek sorun çözme kabiliyeti’ne sahip bir halk demek olduğu (Bkz 2.5) yolunda bir iletişim kampanyası yapılabilir.

1.7.   Nedenlerin ağırlıklandırılması (kritik düşünce): Gezi Parkı olaylarını “anlamak” amacına yönelik BF’nda ortaya konulan nedenlerin (ana başlıklar olarak) ağırlıklandırılması önemlidir. Kritik (eleştirel) düşünme bu ağırlıklandırmaya yarasa da, aralarında çapraz ilişkiler bulunan karmaşık olayları ağırlıklandırmak için daha sofistike ağırlıklandırma yöntemlerine ihtiyaç var.

Bunlardan birisi, BN’nın Rüşvet Olgularının İncelenmesi amacıyla kullandığı EZ-Impact [1] adlı çapraz etki analizi (cross impact analysis) yazılımıdır [2]. Üniversitelerimizin sosyal bilim bölümlerinin ilgi göstermesi halinde gerekli paylaşım sağlanablir.

Önerilebilir Eylem : (1.5)de önerilen eylem için önerilen benzetim (simulasyon) aracı bu amaçla da kullanılabilir.

2. BİRİKMİŞ RAHATSIZLIKLAR

2.1.   KAPİTALİZMİN EZİCİLİĞİ

Ortak Katılımcı Görüşü: Giderek ezici, vahşi kapitalizmin, yaşamın her alanında kendini göstermesi.

Önerilebilir Eylem : Ezici kapitalizmin, sosyal piyasa ekonomisi adı altında ehlileştirilmesi taahhüdünü siyasi partilerin programlarına almaları için bir etik güvenceyi imzalamaları, etkili bir eylem olabilir.

Daha kısa vadeli önlemler ise, kişilerin pazarlık güçlerini (bireysel rekabet güçleri) artırabilecek eğitimlerin yaygınlaştırılması ile aileler arasındaki dayanışmayı sağlayabilecek bir projenin yerel yönetimler eliyle uygulamaya konulması  olabilir.

Bu üç girişim de, bu konuyu destekleyebilecek STK nezdinde (örneğin Anti-Kapitalist Müslümanlar, Toplum Gönüllüleri Vakfı vb)  tanıtılabilir.

2.2.   KORKU ORTAMI

Ortak Katılımcı Görüşü: Hukuk’a güven yok, korku var.

Önerilebilir Eylem : Hukuk ve ona dayalı bir adalet sisteminin, kendini mağdur hisseden herkesin başvurulacak yer olarak varlığına güvenilmesi, korkmama özgürlüğü’nün temelidir.

Bu temel insan hakkının birdenbire gerçekleşmesi beklenemeyeceğine göre, ilk adım toplumda zaten var olan ama adı böyle konulmamış ve de siyaset diline, parti programlarına, politik vaatlere girmemiş olan bu kavramın kamuoyu gündemine getirilmesi olmalıdır.

Bu yolda etkili olabilecek bir araç, 170 civarındaki üniversite ve 80 dolayında hukuk fakültesi nezdinde bir girişimde bulunularak, bu konuda etkili olmalarını talep etmek olabilir. Bir diğer girişim, Dört Özgürlük Ödülü benzeri bir ödül ihdas edilip, bu yolda en etkili çalışan kişi veya kuruma verilmesidir.

2.3.   AYRIMCILIK

Ortak Katılımcı Görüşü: Toplum inanan-inanmayan diye bölünmüştü; şimdi bir de mezhep ekseninde ayrım var. Ayrıca, diğer %50 üzerinden tehdit.

Önerilebilir Eylem : Toplumu kendi tek doğrulu görüşlerine göre bölmek isteyebilecek kişi ve kurumlar daima olacaktır. Eğer toplum, belirli ilkeler çevresinde uzlaşan ve bunları “birarada yaşama iradeleri”nin temeli yapabilen bir yapıya sahipse, bu tür bölücü girişimler başarılı olamayacak, aksine girişimler bu iradeyi güçlendirebilecektir.

Aksi durumda ise toplum her an herhangi bir sosyolojik fay hattı (din, mezhep, etnik köken, dil gibi) çevresinde bölünme eğiliminde olacak, uluslararası çok yönlü rekabet ortamı da bu tür eğilimleri istismar edebilecektir.

Buna göre yapılabilecek olan, az sayıda temel ilke (maxim [3]) çevresinde uzlaşabilmektir. Çoğulcu demokrasinin gereği olan dört özgürlük –iyi tanımlanmaları şartıyla- bunun için yeterlidir.

Görünen odur ki, toplumumuzdaki yerleşik kalıp, bu özgürlüklerden birisi olan inanç-ibadet özgürlüğü’nü, sadece İslam inancı ve onun Sünni mezhebinin sınırsız özgürlüğü olarak yorumlamak şeklindedir ve bu konuda bir uzlaşı arayışı yoktur.

2.4.   AŞAĞILAMA

Ortak Katılımcı Görüşü: Kürt açılımı / barış süreci bağlamında, Kürt milliyetçilerince ileri sürülen T.C., Türk gibi adlandırmaların kullanılmaması girişimleri, Devletin adının (T.C.) değiştirilmeye çalışılması;  Atatürk adı ile birlikte cumhuriyetin kurucularının sistematik aşağılanması yoluyla sürekli bir aşağılanma gözleniyor. Dindar gençlik, kinini unutmayacak gençlik, yoldan çıkmış islaha muhtaç gençlik, ya dindar ya tinerji gibi söylemler de, yönetime hakim din referanslı anlayışı paylaşmayanların aşağılanması anlamına geliyor.

Önerilebilir Eylem :

Sorun’un ideolojik yönü: Cumhuriyet rejiminin en önemli özelliklerinden birisi olan “sorgulayıcılık”, “bilim”, “kuşku” gibi özellikler toplumun geniş kesimlerince benimsenip içselleştirilememiştir.

Bu kesimlerin laiklik başta olmak üzere Cumhuriyet değerlerine sahip çıkmayışı, bu eğilimdeki siyasal partilere –Cumhuriyetin ilk yıllarından beri- uygun bir alan yaratagelmiştir.

Bu alan basit / zoraki önlemlerle daralabilir olmadığına göre, T.C. yerine Osmanlı özlemlerinin yol açtığı bu sorun için ancak orta-uzun erimli bir yaklaşım söz konusu olabilir. Buna göre: “Sorgulama”, “kuşku” gibi kavramların tüm okul sistemine, özellikle de dini eğitim veren İH okullarının tüm derslerinin dokuları içine yerleştirilmesi [4] için, eğitimle ilgili STK’nın girişimde bulunmaları düşünülebilir.

Sorun’un iletişim yönü: Muhalefet partilerinin benimsemiş oldukları “ayniyle mukabele” yöntemi, misliyle geri dönerek söz konusu aşağılayıcılığın olumsuz etkilerini artırmakta; kutuplaşmayı keskinleştirmekte, ayrıca da bir işe yaramamaktadır.

Gerek iktidar gerekse muhalefet partilerinin dikkatlerinin çekilerek daha yapıcı bir strateji geliştirmeleri istenilebilir.

Önerilebilir Eylem : Kürt açılımı bağlamında ortaya çıkan T.C., Türk gibi adlandırmalardan kaçınılması sorununun kestirme bir çözümü görünmüyor. Tarafların kırmızı çizgileri belirlenmeksizin “ne pahasına olursa olsun akan kanın durması” gibi bir söylem, son derece belirsiz ve sonu gelmeyebilecek taleplere açıktır. Bu söylemin totoloji olmaktan öte bir anlam taşıması için, barış için nelere razı olunabileceği ve olunamayacağı bilinmeli ve bu bağlamda bir uzlaşı sağlanmaya çalışılmalıdır.

2.5.   OTORİTER YÖNETİM

Ortak Katılımcı Görüşü: “Çoğunlukçu demokrasi = sandık’tır. Kuvvetler ayrılığı yerine kuvvetler birliği esastır. Ve o kuvvet tek kişiye aittir. Toplumun tüm kurumları o tek sesle uyum içinde olmalıdır” anlayışı. “Doğrular tektir; o da bizim dediğimizdir” anlamına gelen durum.

Önerilebilir Eylem : Siyaset kadroları, oluşumlarından itibaren tek kişilere (genel başkan) biat etmeye ya da eder görünmeye dayalıdır. İktidar ya da muhalefet partilerinde de şablon aynıdır.

Bu şablon, genel başkanlara yaranarak çıkar sağlamayı amaç edinmiş kişilerin ezici bir baskı oluşturmalarına, şablonu benimsemeyenleri pasifize ya da elimine etmeye; bir yandan da genel başkanlarda aşırı bir özgüven oluşmasına yol açıyor. Bu resmin geri planında ise hakim bir toplumsal renk yer alıyor: Övünme!

Bu iki öğe, benmerkezli bireysel özelliklerle birleştiğinde, tek adamcılığın rahatsız edici semptomları ortaya çıkıyor. Bununla beraber sorunun özü bu bireysel özellikler değil, onun yıkıcı hale gelmesine yol açan ortam koşulları, yani yukarıda açklanmaya çalışılan “biata veya öyle görünmeye dayalı siyaset şablonu”. Ezberci eğitimle yetişen bireyler elinde siyasetin rant paylaşım aracı haline gelmiş olması; öyle kalması için direnen “siyaset esnafının” toplumsal dinamikleri doğru okuyup etkin sorun çözme araçları geliştirmesi beklenemez.

Tek adam – otoriter yönetim sorunu’nun bir diğer bileşeni, üzerinde bu denli çok konuşulan demokrasi içinde “sandık bileşeninin ağırlığı”dır.

Ve ancak bu durumda, çoğunlukçuluğun karanlıklarından uzak durulabilir. Buna göre yapılabilecekler:

–       Alternatif siyaset anlayışı bağlamındaki az sayıdaki temel ilkenin bir etik güvence olarak ortaya konulup, siyaseti çıkar amaçlı kullanmayacağına söz verenlerin imzalarına açılması. Demokrasi ve  siyasal  yönetişim modeli burada ortaya konulmalıdır.  ABD’de founding fathers  bunu Philadelphia  bildirisiyle başarmıştır.

–       Yeni paradigma, herkesin katılımını sağlayabilen (Ağ Temelli Yapılanma), küçük partilerin koalisyonlarıdır.  Yeni siyasi örgütlenmenin yönetişim tarafı kadar kimlerin desteğiyle organize olacağını da görmek gerekir.    Görünen o ki çevreci/yeşil bir partinin başarılı olması şansı vardır.

–       Yeni anayasada dar bölge sistemi, geri çağırma (recall) kurumlarının getirilmesi için kamuoyu baskısı oluşturulması,

–       Sandığın demokrasideki yeri konusunun kamuoyunda netleştirilmesi için yapılması gerekenler konulu bir e-Beyin Fıntınası (e-BF) düzenlenmesi.

2.6.   YAŞAM TARZINA MÜDAHALE

Ortak Katılımcı Görüşü:  Dini referanslara dayalı yaşam empoze edilmesi (içki, ayran, flörte ayar, minimum çocuk sayısı, vapurdan çıkan kadınlar, kürtaj, zorunlu din dersleri, İH okullarına dönüştürme, dindar gençlik gibi).

İslam dininin, tüm kuralları ile bir bütün (şeriat) olduğu, bunların bir bölümünün kabul edilip bir bölümünün edilmeyişinin “izin verilebilir bir tutum” olmadığı, din bilginlerince ileri sürülüyor.

Diğer yandan, örneğin hırsızlık yapanın elinin kesilmesi, zina edenin taşlanarak katli gibi kurallar, şeriat hükümlerinin toplumca ya hep ya hiç biçiminde kabul edilmeyeceğini gösteriyor. Ayrıca da toplum içindeki farklı inanç gruplarının ahlak anlayışları farklı da olabilir.

Bu basit muhakeme, devlet yönetiminin herhangi bir dini referansa dayanmaması gerektiğini, devlet yöneticilerinin tüm tutum ve davranışlaryla dini referanslardan uzak durmaları gerektiğini gösteriyor. Bu, yöneticilerin sofu düzeyinde de olsa dindar olabileceklerini, ama çoğulculuğun bir gereği olarak bunu sergilememeleri gerektiği anlamına geliyor.

Ayrıca, toplumun çeşitli kesimlerinin kendi özerk alanlarında dine ya da bir başka öğretiye dayalı ahlak kuralları uygulayabilecekleri; ortak yaşam alanlarında ise -dini öğretilerden dahi esinlenebilerek- seküler ahlak kuralları geliştirmeleri anlamına geliyor.

Aksi tutum ve davranışların sadece toplum kesimleri arasında huzursuzluk doğmasına, kendilerine adil davranılmadığı algısı geliştirmelerine değil, bizatihi dini öğretilere de zarar vereceğini görmek gerekiyor. Buna göre:

Önerilebilir Eylem : Toplum kesimlerinin farklı değerlere sahip olabileceklerinin kabulü ile, her birine eşit saygının, ama hiçbirisinin bir diğerine baskı ve/ya koşullandırma uygulamamasının çoğulcu demokrasinin temel şartı olduğunun iletişimi amacıyla neler yapılabileceğinin dindar kesimlerin ağırlıklı olduğu bir grupla e-BF yoluyla aranması.

2.7.   ULUSLARARASI BOYUT

Ortak Katılımcı Görüşü: Ortadoğu’nun uluslararası siyasal dinamikleri ve çıkar çatışmaları gözardı edilerek, daha yurt içindeki barış ortamı sağlanmadan, kısa yoldan bölgesel güç olup Osmanlı’yı canlandırmak gibi heveslerle uluslararası planda oyun kuruculuğa soyunulması.

Önerilebilir Eylem :

–       “Değer transferi”, “her şey enerjidir” gibi kavramların toplumsal ölçekte iletişimi,

–       Sorun Çözme Kabiliyeti düşük bir Türkiye için herkesin düşman sayılabileceği gerçeğinin toplumsal ölçekte iletişimi.

2.8.   İLETİŞİM YETERSİZLİĞİ VE KAVRAMLARA FARKLI ANLAMLAR YÜKLENMESİ

2.8.1.      Moderatör Görüşü: Demokratik tepki (iletişim) kanallarının azlığı ve yetersizliği (Bkz. Slide 4, 5 ve 16) nedeniyle kişilerin ve STK’nın (kaale alınmayışlarından ötürü) kendilerini yeterince ifade edemeyişleri de öfke birikimine katkıda bulundu.

Önerilebilir Eylem :

–       Gezi olayları özellikle sosyal medyanın etkin bir kanal olarak kullanılabileceğini gösterdi. Bu kanalın istismar edilmeden kullanımı için iletişim etik kurallarının belirlenmesi önerilir.

–       Halkın oyu ile süreli bir yetki ve sorumluluk almış olan hükümet ve yerel yönetimler ile bir iletişim yararlı olur.

–       Gezi parkı eylemine katılmış ve destekleyenlerin içinden rastgele bir grupla iletişim kurulması ve buna benzer bir e-BF içinde görüşlerinin alınması.

–       Kullanılan e-BF yönteminin daha geniş kesimlerce kullanımı amacıyla bir  webinar (web üzerinden seminer) düzenlenmesi. (Bu konuda çeşitli web siteleri mevcuttur).

2.8.2.      Ortak Katılımcı Görüşü: Kişiler fikirlerini ifade edebilecekleri uygun demokratik ortamlar bulamıyorlarsa, ihtiyaçlarını birer politika belgesi olarak hazırlamalıdırlar.

Önerilebilir Eylem : BN’nın elindeki belgeler bu çalışma havuzuna küçük bir katkı olabilir. Bu belgelerin en azından formatları örnek alınarak çeşitli konularda Politika Belgeleri (örn. Hayvan Hakları PB) hazırlanıp, siyasi partilere (iktidar, muhalefet dahil) önerilebilir. Bu yolla, genellemeler yoluyla siyaset yapma üslubu yerine bir politika belgesinin netliği içinde siyaset yapma konusunda da iyi örnekler ortaya çıkabilir.

2.8.3.      Ortak Katılımcı Görüşü: Bu çalışma ümit verici oldu. Farklı sorularla tekrarlanırsa -bugün edindiğimiz deneyimlerle- daha iyi sonuçlara varabiliriz.

Önerilebilir Eylem : .

–       Bu e-BF çalışmasının, çeşitli sosyal medya gruplarına (Twitter, FaceBook gibi) duyurulması ve katılmalarının özendirilmesi.

–       Bu e-BF sonunda bir ortak metin hazırlamak için, İstanbul’da bir Üniversite Kampusu içindeki bir  kapalı spor salonunda, karma on kişilik grupların oturduğu masalar ve bir günlük çalıştayın düzenlenmesi.

2.8.4.      Ortak Katılımcı Görüşü: Aynı dili konuşmanın koşulu olan “ortak kavram tabanı”, demokrasi, özgürlük, çoğulculuk, sekülerlik vbg kavramlar konusunda eksiktir, bazıları da tahrif edilmiştir. Türk toplumu, bu tanım farklılıkları altında birlikte yaşamaya çalışıyor.

Önerilebilir Eylem : Türkiye ölçeğinde, kavram tanımlama konusunda yetkin bir çalışma grubu oluşturularak, ortak akılla belirleyecekleri az sayıda temel kavramın tanımlarını yapmaları ve sonuçlarının, (senaryo entegrasyonu) yöntemi de dahil olmak üzere toplumsal iletişimi.

Aşağıda, bu soruya cevap olabilecek katılımcı önerilerinden derlenmiş seçenekler yer almaktadır:

3. SAYGILAŞIM VE DİNİ DEĞERLER

Ortak Katılımcı Görüşü: Din tamamen bireysel planda tutulmalıdır. Kutsal kitaplar bireyler için  anlam ifade ederler. Çeşitli inançların karışımından oluşan toplumlar ise kendi yasalarını ihtiyaçlara göre  inançlardan bağımsız olarak  düzenlemelidir. AB hukuku ihtiyaçlar doğrultusunda  sürekli olarak değişmektedir.  ABD  anayasası 27 defa değiştirilmiştir.  Keza Fransa beşinci cumhuriyet dönemini yaşamaktadır.

Toplum kesimlerinin birarada barışık yaşamasını sağlayacak ortak değer ise tek kelimeyle, “saygılaşım” olmalı; yani canlı ve cansız tüm varlıklardan oluşan büyük bütünün parçaları arasındaki karşılıklı saygı (recognition).

Önerilebilir Eylem :

–       Saygılaşımı kolaylaştırıcı ortak değer olarak, İslamî inanışın rolü akla gelebilse de pratikte gözlemlenen din algısı’ndaki çarpıklıklar yüzünden bu dinin, paradoksal bir etkiyle ayrıştırıcı rolü oynar duruma düşürüldüğü görülüyor. Buna göre, şekilciliği dinin temeli sayan kısır bakışın ötesinde; İslamî inanış sisteminin hayata yönelik temel değerlerinin (maxims) ortaya koyulması önerilir.

–       Çeşitli inançların, çeşitli değerlerin birlikte yaşayabilmesi konusunda çalışmalar yürüten http://www.pluralism.org  ile ilişki kurulabilir.

4. DİL

Ortak Katılımcı Görüşü: Birlikte yaşamayı kolaylaştırabilecek öğelerin başında dil birliği gelse de, ortak tanıma kavuşmamış kavramlar, yaşam kolaylaştırıcı değil güçleştirici olabilir. Demokrasi, hak, özgürlük, inanç, laiklik, sekülerlik vbg çok sayıda soyut kavram konusunda bir uzlaşı yoktur.  Bu sorun, sorgulama konusundaki tüm tabulardan kurtulabilme ve sorgulama yoluyla yüksek düşünsel ürünler üretebilecek bir düşünme-anlama-ifade etme becerisi’ne erişerek çözülebilir.

5. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

Ortak Katılımcı Görüşü: Koşullanmama hakkı ile desteklenmiş temel hak ve özgürlükler, ortak değerler olarak kabul edilebilir.

6. SÖZLEŞME – FAYDA ESASLILIK

Ortak Katılımcı Görüşü: Sosyal Kontrat (bireyin bazı haklarından devlet lehine feragati karşılığında devletin geri kalan hakları korumayı taahhüt etmesi) kavramına esas olacak haklar üzerinde bir toplumsal mutabakat oluşmuş ise sözleşme bir anlam taşır. Ortak kavram tabanının henüz oluşmadığı toplumumuzda, yeni anayasa da bu nedenle yapılamıyor.

Arrow Çelişkisi (http://bit.ly/oacId6) olarak adlandırılan teori, özellikle çoğunlukçu demokrasinin nasıl haksız tercihlere yol açtığını gösteriyor. Özellikle derin kültürel ayrılıklar bulunan ve çeşitli niyetlerle ayrılıkların derinleştirildiği toplumlarda demokrasinin giderek imkansızlaşması bir vakıadır. Bu durumda çoğulcu demokrasinin uzun uzlaşı labirentlerine razı olmak (İtalya örneği) veya ayrı kültürlerin kendi özerk alanlarını kurabildiği federatif sistemler (ABD örneği) veya kalkınmacı diktatörlerin hükümranlığı (Singapur örneği) ya da her kültür grubu için özgün modeller bulup uygulamak (İngiltere gibi) gibi seçenekler irdelenebilmelidir.

Ortak Katılımcı Görüşü:

Hükûmetin ikinci işlevi ise, oluşturdukları özgür ortam içinde ortaya çıkacak seçenekler arasından, programlarında ilan ettikleri ilkeler uyarınca bir optimal seçim yapmalarıdır.

Özet olarak, kararları halk alacak ve bunun uygulanmasını hükûmetler yapacaktır. Bir benzetmeyle, otobüs durağının yerine ve tasarımına halk karar verecek, uygulayıcı organ ise tam olarak bu kararı icra edecektir. Ne azı ne de fazlası.

Hükümetlerin rolünü en iyi açıklayabilecek yol gösterici ilke, “bütün bir toplumun hükümeti olduğunun bilincinde ve yolunda; bireyin ve devletin karşılıklı hukukunun adilane düzenlenmesi ve korunmasının zeminini ve imkanlarını hazırlayıp uygulanmasını güvence altına almak” olmalıdır.

Kuşkusuz pratikte olaylar tam böyle yürümez. Ama ilkeler bunlar olup, olabildiğince buna yaklaşılmaya çalışılmalıdır.

Toplumumuzda sorumluluk taşıma kültürü genelde ihaleye dayalı olduğu için, yukarıda çerçevesi çizilen katılımlı karar alma süreci de ihale edilir. Müteselsil ihaleler sonunda da tüm kararlar tek kişi tarafından alınır. Şimdi bundan şikayet ediliyorsa, bunun sadece bir sonuç olduğuna dikkat edilmelidir.

Önerilebilir Eylem :

Bu görüşler ışığında halkın her ölçekte katılımının sağlanabileceği ortamların özendirilmesi ve buna paralel olarak da çoğulcu demokrasinin bir ihale rejimi olmadığı, içinde senaryo entegrasyonu aracının özellikle kullanıldığı bir iletişim kampanyası olabilir.

8. SORUN ÇÖZÜCÜLÜK

Ortak Katılımcı Görüşü: Ortam hazırlayıcılık rolüne paralel olarak eğer hükûmetlerden mutlaka bir işlev daha bekleniyorsa bu, “eğitim” olmalıdır.

Geleneksel olarak ideolojik benimsetmeye dayalı eğitim sistemlerinin, her türlü dogmadan arındırılmış, rasyonel ve kritik düşünme temelli sorgulamaya dayalı hale dönüştürülmesi ve ezberden (sorgulanamazlık) arındırılması tüm sistemi derinden etkileyebilecek bir adım olabilecektir.

9. HUKUK, HESAP VEREBİLİRLİK

Ortak Katılımcı Görüşü: Hükûmetlerin birinci derecede yol göstericisinin hukuk olması tartışmasız olsa da, hukuka can veren öğenin kavramlar ve kavram tabanında mutabakat olduğu bir gerçektir.

Örneğin, “laiklik” kavramının, birisi “her inancın gereklerinin özgürce yaşanabilmesi”, diğeri ise “kamusal kararların din referanslı olmaması” gibi iki zıt tanımı, iki ayrı kesim tarafından hukukun gereği olarak tanımlanıyor.

10. KATILIMCILARIN SORU ÖNERİLERİ

10.1.    Katılımcı Sorusu: “Dış güçler”in bir ülkeyi kaosa sürüklemesinin ortamını kimler, nasıl hazırlayabilir?

Önerilebilir Eylem : “Bir Ekonomik Tetikçisinin İtirafları” adlı yayında yeterli ayrıntı vardır.  Ayrıca, İstismara Açık Alan kavramı’na da göz atılması önerilir (Bkz. http://bit.ly/WylFPW, sh. 36 ve 91)

10.2.    Katılımcı Sorusu: Nitelikli kesimlerin ilgi eksiği sorunu nasıl aşılabilir?

Moderatör Görüşü: Nitelikli kesimin toplum sorunlarına ilgi eksiğine yol açmış olabilecek kimi nedenler şunlar olabilir: Çeşitli mazeretler (seyahat, sağlık, ailevi vd nedenler), korku, utangaçlık, çıkar hesabı, Kafa karışıklığı,  kibir, ünvan arkasına saklanma, aldırmazlık, tembellik, “ben fazlasıyla yaptım şimdi başkaları yapsın”, “filan dururken bana sorumluluk düşmez”, tavırları, sürükleyiciler vd.

Ama bunların dışında öyle bir neden vardır ki, o neden, en önemli konularda ihtiyaç duyulan nitelikli kesim katkılarının alınamayışına yol açar. Buna bir isim vermek gerekirse yapışma veya odak iddia denilebilir.

Eğer, sorunlara yol açan nedenlerin sorgulanıp ortaya çıkarılmasında nedensel düşünme’yi, bunların ağırlıklandırılmasında ise kritik düşünme’yi, sağlam bir bilim ahlakı doğrultusunda, bir angajmana kapılmadan kullanabilen insanlar hariç tutulursa, insanların çoğunluğu, bir odak iddia aracılığıyla tüm sorunları açıklamak eğilimindedirler.

Bu öylesine ilginç bir süreci tetikler ki, kavramlara kendi iddialarını destekleyecek biçimde anlamlar yükleyerek, o odak iddia’ın açıklayıcılık kabiliyetini giderek artırır; kendi tanı ve çözümlerinin dışındakileri süzüp atan bir filtre oluşur. Odak iddia, kişilere ek bir konfor alanı (comfort zone) yaratır; katkıda bulunması gereken durumlar karşısında hiçbir şey yapmadan ve sadece odak iddiasını tekrarlayarak yaşamını huzur içinde sürdürmesini sağlar. Bu korunma kalkanını aşarak kişileri katılıma ikna etmek imkansız değilse de çok güçtür.

Önerilebilir Eylem :

–       Bilimi sorun çözme yolunda etkinlikle kullanabilen aydınların rol model olarak toplumu değiştirme katsayısı daha yüksek. Bilimsel elitlere ayrıcalık tanımanın demokratiklik standartları açısından doğru bir yol olduğu söylenemeyeceğinden; onların toplumun değişerek gelişiminde öncü rol üstlenmeyi kendiliklerinden görev saymaları beklenir.

–       http://bit.ly/15AQF2v adresinde bu konuda kimi öneriler bulunmaktadır.

–       Bu önemli sorun konusunda bir e-BF düzenlenebilir.

–       Bu sorun için örnek olabilecek birkaç nitelikli kişiyle derinlemesine görüşme tekniğine göre görüşme yapılabilir.

10.3.    Ortak Katılımcı Sorusu : Peki ne yapmalı?

Ortak Katılımcı Görüşü: En önemli sorulardan birisi. “Ezberlerimizi bir kenara koyup önce ne olup bittiğini TAM anlamaya çalışmalıyız.  Slogan ÖNCE ANLA olmalı”. Sorunları ve çözümleri bildiğinden emin olmak en kolay yanlışa erişme yoludur.

Eylemden kaçınmak insan doğasına uygun olsa da bir süre sonra bir karakter özelliğine dönüştüğünde bir çeşit “yaşayan ölü” yaratabilir. Öteki uç ise düşünme-anlama aşamalarından sürekli kaçış olarak adlandırılabilecek durum olup, en az birincisi kadar sorun kaynağıdır.

Eylem Eğilimlilik [5] olarak adlandırılabilecek bu ikincisi, kuşkusuzluk ile birleştiğinde, sürekli eylemden eyleme koşan, hiç birisini tam anlamak için gerekli çabayı gösteremeyen, bunun bir sonucu olarak da sürekli konuşan, herkesi harekete geçmeye davet eden bir çeşit hiperaktivite ortaya çıkabiliyor. ÖNCE ANLA bu açıdan –özellikle de yüksek enerjili gençler için- yararlı bir ilke olabilir.

10.4.    Ortak Katılımcı Sorusu : Gezi parkı eylemcileri bir sivil toplum örgütü ya da siyasi parti oluşumunda yer alablir mi?

Ortak Katılımcı Görüşü: Sosyal eşitliği unutmadan ekonomik ve fikirsel serbestilerin yaşandığı yeni bir düşünce şekillenmekte.  Bunu okuyarak topluma öncülük edebilecek fikri yapıların oluşması ve sonra icraata dönecek fiziki alt yapılarının tesis edilmesi gerekli. Beyaz Nokta® vizyon ve misyonu şu anda silkelenmiş gibi görünen insanlara yol gösterici olabilir.

Diğer yandan, bir çok kişinin, bu metinde ortaya koyulan yol göstericiliğe ihtiyacı olduğu görülüyor. Örneğin:

–       ”Ağ tipi örgütlenme” gibi bir modelle etkin olabileceklerini, tepkisellikten öte dönüştürücü  ”örnek tavır ağları” oluşturabilirler,

–       Seçim sistemi ve gerçek çoğulcu demokrasinin nasıl işlemesi gerektiği konusunda net vizyona sahip olabilirler,

–       Sorun çözme, empati, ortak akıl oluşturma, koşullanmama özgürlüğü…vb .gibi konulardaki bilgi ve davranış eksikliklerinin giderilmesine katkıda bulunulabilir.

Önerilebilir Eylem :  İyi şeyler yapmak isteyen insanlara bu metindeki bilgileri ulaştırabilirsek çok yardımcı olabiliriz.

Hazırlanan metin, bu amaçlara ve net hedeflere yönelik parçalara ayrılarak, kendi çevrelerimizde ve eyleme dönüştürülerek büyük farklar yaratılabilir.

10.5.    Ortak Katılımcı Sorusu : Sivil toplumun gelişmesinde Gezi Parkı eylemlerinin olmulu bir etkisi olacak mı? Varsa bu etki nasıl sürdürülebilir? Etkileşimli hareketi sağlayan bir iletişim ağı nasıl dizayn edilir?

10.6.    Ortak Katılımcı Sorusu : “Cumhuriyet ile hesaplaşma” niçin şu ana kadar bitememiştir? Yüzlerce yıllık kalıpları sorgula(ya)mayanlar Cumhuriyet değerlerini sorgulamaya nasıl geçiverdiler?

Ortak Katılımcı Görüşü:

–       Her nerede bireylerin nedensel ve kritik düşünmeye dayalı kararları, yerini kitlelerin sorgulamasız karar ve eylemlerine bırakmıştır, orada her türlü hak-hukuk biter, dogmalar ve bu dogmaları kullanan istismarlar başlar.

Cumhuriyetle birlikte yürürlüğe giren eğitim sistemimiz, olağanüstü sayılabilecek başarıları ile hiç de bağdaşmayan, sorgulanamazlığa (ezbere)  dayalı geleneksel yöntemi bünyesinde barındırmış ve bugünlere kadar getirmiştir. Bu konuda UNDP için hazırlanmış bir raporda konu etraflı olarak irdelenmiştir.

–       Bunun bir evrim olduğu unutulmamalı, bundan sonra olacakların nasıl  kurgulanabileceği  tartışılmalı.

---