Dil organının son derece esnek oluşunu –yiyecek ve tükürüğün ağız içindeki dolaşımını kontrol dışındaki– temsil eden bu deyim, “gerçekliği belirsiz bir kanı veya tasavvurun -fıskos’tan bambam’a kadar- çeşitli açıklıklarda ifadesi” anlamında kullanılıyor.

Buna bir örnek, son zamanlarda sıkça kullanılan ve duyanlarda bir ferahlık yaratan “liyakate göre atama yapılacağı” vaatleridir.

Önce -kör kör parmağım gözüne- türü bir gerçeğin altı çizilmelidir: Nadir haller bir yana, yapılmış, yapılmakta ve gelecekte de yapılacağından kuşku duyulmaması gereken tüm (şirket, vakıf, her tür bürokrasideki) atamalarda tek gözetilen öğe “liyakat”tir. Hangi liyakat denilirse tanım basittir: “Benim -yani atama otoritesi- düşünce ve eylemlerimi sorgulamaksızın, ne pahasına olursa olsun yerine getiren” (çünkü bulunduğu yere en layık olan benim).

Kastedilen liyakat o liyakat değil mi?

“Tanımlanmış bir işin gereklerine en çok uyduğu tahmin edilen” denilmek isteniliyorsa orada biraz durulması gerekir. Bu efradını câmî ağyârını mânî tanımın gerçekleştirilebilmesinin ön koşulları olup olmadığına bakılmalıdır. Akla gelebilecek birkaçı şunlar olabilir:

(1)   Tanımlar ve o tanımlar çerçevesinde verilecek direktif ve emirler kavramlardan oluştuğuna; kritik önemdeki kavramların çoğu da tanımsız olduğuna göre[1], bir işin yapımında yer alacaklar arasında bir saklı dilsizlik[2] olgusu ortaya çıkacaktır.

(2)   Dildeki virüsler: Çoğunluk tarafından sık tekrarlandıkça dile yerleşmiş ve mantık sistemini geçersiz kılan sözcüklerdir. Bu tür sözcükler özellikle de sıkı bir retorik ve inkarı mümkün olmayan doğruların arasına sıkıştırıldığı için fark edilmesi güçtür.

Emniyet şeridine girip herkesi avanak yerine koyan çakarlı saygısız kendini “evet emniyet şeridi kullanılmamalı, ama yaptırım uygulayıp kullananlar engellense ben de kullanmam” şeklinde savunurken; gözetimsiz sınav[3] yapmayan öğretmen de benzer şekilde “tüm öğretmenler yapsa ben de uygularım” şeklinde bir virüsten yararlanıyor[4].

(3)   Kavram dağarcığı ne denli zengin, tanımlar da o denli iyi yapılmış olsunlar, yine de bunların aralarında çimento göreviyle eksikleri tamamlayan, tamam olanları ise birbirlerine bağlayan bir öğe daha vardır: Ahlaki ilkeler.

Özellikle yüksek düzeyli siyasal içerikli görevler açısından tanımlar ikinci dereceye düşerken, birinci (hatta sıfırıncı) sıraya ahlaki ilkeler yükselecektir.

Gerek seküler gerek dindar aydın kesimlerimizi oluşturan bireylerin tek tek ahlaki ilkeleri kuşkusuz vardır. Ama aynı kesinlikte belli olan bir diğer gerçek ise ne kesimlerin için de ne de arasında bir ortak ahlaki ilkeler belirlenmemiştir. Örneğin, her şey bir kenara bırakılsa dahi, çiğnenmesi hiç tolere edilmeyecek olan -ve tüm kesimlerin uzlaşı halinde olduğu- ortak ve de uygulamada da çiğnenmeyen, çiğnendiğinde tüm toplumun kurumlarıyla birlikte ayağa kalktığı bir ilke yoktur[5].

(4)   Halkın denetimi: Bütün bu sıralananlardan oluşan bütünün kilit taşı ise yaygın denetim sistemi olup, demokrasi denilen halk yönetiminin vazgeçilmez ilkesidir. Halkımızın önemli bir bölümü ise bu işlevi iki nedenle yerine getiremiyor: (1) Bu işlevin kendine ait olduğunun farkında değil, kendini tebaanın kullarından birisi sayıyor, (2) Başına dert alacağından -haklı olarak- korkuyor; çünkü kavram dağarcığı içinde korkmama özgürlüğü[6] kavramı yok. Buna sahip olan aydın kesim ise bunu tohumlama yoluyla[7] gerçekleştirmek için birilerinin kendi adına bunu yapmasını bekliyor.

Şimdi dönüp liyakate göre atama vaatlerine tekrar bir bakalım!

Söz konusu vaatlere konu olan modüllerden sadece dört tanesi bile şunları gösteriyor:

–       Bu modüllerde açıklananlar yerine getirilmeden ya da sivil toplumca o yolda yol gösterici, kuvvetli talep içeren adımlar atılmadan mevcut liyakat sistemi(!) yürürlükte kalacaktır.

–       Bu modüllerin her biri sadece liyakat için değil, onlarca toplum sorununun yapı taşlarıdır. Örneğin ahlaki ilkeler modülünün işe karışmadığı bir süreç var mıdır?

–       Aydın kesim -büyük bölümü- bir tatmin aracı haline getirdiği “salt yakınma” alışkanlığından sıyrılmadıkça, sürekli olarak “sorunların çözülmesi gerektiği” ve/ya “Japonya’da öyle burada böyle” yaklaşımlarıyla hem kendi hem başkalarının vakitlerini harcıyorlar. Halbuki yukardaki modüllerin her birinde her bir dakikada yapılabilecekler var.

Kalabalığın bilgeliği

Sosyal inovasyon kavramı epeydir biliniyor. Buna göre bizi bu uyku modundan uyandırabilecek bir sosyal inovasyona ihtiyaç var. Bunun için bu konulara duyarlı kişilerin somut, kendini çoğaltabilir (doğurgan), ön koşulları az (ya da hiç koşulsuz) fikirlerine ihtiyaç var. Yakınmasız, suçlamasız, -meli/-malı’sız ve yaratıcı.

Lütfen http://bit.ly/2kqZaNB adresine tıklayıp yazar mısınız? (Bu da bir katılım yöntemi olabilir)

25 Mayıs 2018

[1] Bkz. http://www.beyaznokta.org.tr/projelerimiz_kavram

[2] Saklı dilsizlik ile kast edilen, bir dili konuşabilen, fakat o dilin yüksek seviyeli soyut kavramlarını ancak yüzeysel anlamlarıyla anlamlandırabilen kişiler arasındaki iletişimdir. Örneğin, cumhuriyet, demokrasi, birey, özgürlük, laiklik vb. soyut kavramların tanımları üzerinde bir anlam birliği oluşturamamış kişilerin bu konular çevresinde tartışmaları, mücadele etmeleri, kamplaşmaları mümkündür, ama sadece ortak anlayış geliştirmeleri mümkün değildir. Bu duruma saklı dilsizlik denilebilir. Bu konudaki kısa birkaç açıklama için bkz. http://bit.ly/2rNQ16P, Sah.2-III ve Sah.4-XV.

[3] Onur Sistemine göre sınav için bkz. http://wp.me/p2t6mi-WO

[4] Dilimizdeki virüsler için bkz. http://wp.me/p2t6mi-1Wz

[5] Bkz. “Üç parçalı toplum, sürdürülebilirlik (beka) ve bir model önerisi”, http://wp.me/p2t6mi-1Y2

[6] Bkz. “Korkmama Özgürlüğü ve hukuk”, http://wp.me/p2t6mi-Tj

[7] Bkz. “Davranış Tohumlama”, http://bit.ly/2FumYIw