Daily Archives

“Hayat pahalılığı” ve “enflasyon” deyimlerinin birbiri yerine kullanılması, yaklaşık 15 yıldır beraber yaşadığımız enflasyonun neden olduğu birçok olumsuzluktan yalnızca birisi olan kavram kargaşasının bir ürünüdür. Sıfır enflasyon oranında dahi hayat pahalılığı olabilir. Toplumun üretkenliği düşükse geliri de ona paralel olarak düşük olacak ve bu, kişilerin satınalma gücünün düşüklüğüne yol açacaktır. Bu hayat pahalılığı olup tamamen göreli bir olgudur. Bir kişi ya da bir kesime göre “pahalı” olan hayat, yüksek gelirli kişi ya da kesimlere göre öyle olmayabilir.

“Geçim sıkıntısı” – “enflasyon” ile “geçim sıkıntısı” – “hayat pahalılığı” arasındaki karıştırmalar da kavram kargaşasının birer göstergesidir.

Üretkenliği ve dolayısıyla da geliri yüksek bir kişinin yaşam biçimi ve/ya beklentileri, onun pekala geçim sıkıntısı çekmesine neden olabilir. Diğer yandan tüketim ahlakında sorunları bulunan bir kişinin, yüksek gelirine rağmen “sıkıntı” çekmesi de gayet sık rastlanan bir olgudur.

Ancak kaynağı ne olursa olsun, enflasyonun, tüm kesimlerin (yüksek veya düşük gelirli, tasarruflu yaşayan ya da savurgan, kanaatkar ya da yüksek beklentili) satın alma güçlerini düşürdüğü bir gerçektir.

Konjonktürel nedenlerle doğan yüksek enflasyon halinde kesimler ya lükslerinden biraz keserek ya biraz daha çok çalışarak ya da (ve genellikle birlikte) tasarruflu yaşamaya çalışarak bu geçiçi durumu atlatabilirler. Ayrıca da, konjonktürün değişmesi halinde insanların, düzelen durumları nedeniyle bir miktar tasarrufunu kenara koyacaklarını ve “zor günler” için hazırlıklı olacaklarını tahmin etmek güç değildir.

Çünkü tanım olarak bu tür yüksek enflasyonlar, “iş çevrimi” (business cycle) nin dalgalanmalarını izlediği için, her “çukur”u mutlaka bir “tepe” izleyecektir.

Uzun süreli yüksek enflasyon ise -ki buna kronik enflasyon diyebiliriz-, bu birinciden – ki ona çevrimsel (cyclic) enflasyon denebilir- tamamen farklıdır.

Türkiye’de 15 yıldır her iki enflasyon türü birlikte vardır. Çevrimsel enflasyon kendi parametrelerine göre dalgalanmakta, kronik enflasyon ise sabit sayılabilecek bir düzeyde devam etmektedir. Bileşke enflasyon ise bu ikisinin heran ki toplamından oluşmaktadır.

Çevrimsel enflasyonun başlıca nedeni, iş çevrimi kavramıyla kolayca açıklanabilir.

Arz, talep, ücretler ve fiyatlar arasında belirli bir denge varken yeni yatırımlar yapıldıkça bu, satın alma gücünün artmasına neden olmakta, artan satın alma gücü mal ve hizmetlere talebi artırmakta, arz sabit olduğu için fiyatlar yükselmekte, bu ise talebin düşüp durgunluk doğmasına neden olmaktadır. Fiyatların yükseldiği dönemlerdeki enflasyon işte, yukarıda çevrimsel enflasyon denilen enflasyondur.

Kronik enfasyon ise bunun dışındaki bir dizi nedenden doğmakta, doğan bu enflasyon, onu yaratan nedenleri etkileyerek enflasyonun daha da artmasına neden olmaktadır.Yani bir sarmal olgu doğmaktadır. Bu spiralin sonsuza uzamasını engelleyen bazı frenleyici etkenler mevcut olup, bu etkenlerin zayıflaması ve/ya enflasyonu yaratan etkilerin güçlenmesi halinde “hiper enflasyon” denilen olgu doğmaktadır.

Kronik enflasyonu yaratan sebepleri gruplamak gerekirse bunlar;

1. Toplumun ürettiğinden fazla tüketmesi

2. Fiyat artışlarının, dönerek takrar yeni fiyat artışlarına neden olmasıdır.

Bunlardan birinci “grup” altında çeşitli nedenler yer alır. Başlıcaları, hızlı nüfus artışı, teknolojik gelişmeyi izleyememek, tüketim ahlakı yetersizliği, yaşam standardını yükseltme arzusunu izleyemeyen üretkenlik, enflasyon ithalatı (petrol vb ürünler yoluyla), işsizliğe karşı kamu kadrolarının kullanımı, KİT’lerin açıkları, alt yapı yatırımları gibi kalemlerden oluşan kamu harcamaları ve benzer nedenlerdir.

Her bir neden daha alt-nedenlere ayrılırsa sonuçta “Kaynak Sorunlar” denebilecek, diğer nedenlere “kök” görevi gören nedenlere varılacaktır. Bu birinci grup nedenler kamuoyunda teker teker de olsa dile getirilen nedenlerdir. Burada eleştirilecek konu, bu nedenlere karşı toplu olarak üretilmiş çözümlerden oluşan bir “paket program” ın tanımlanmayışı ve de kararlı biçimde uygulanamayışıdır.

İkinci grup neden ise bugüne kadar üzerinde hemen hiç durulmamış, durulmak bir yana varlığı inkar edilmiş olan “çığ etkisi” dir. Yani bir fiyat artışının, bizzat kendini tekrar tekrar artırması etkisi !.. Bu etkinin yok sayılmasının nedeni, boyutları hakkında bir fikir verebilecek bir etüdün ülkemizde yapılmamış oluşudur.

Bu etkinin olası boyutları hakkında fikir edinmek üzere bir etüd 1990 yılında yapılmış ve “SORUN NASIL ÇÖZÜLMEZ” adlı kitap içinde bir makale olarak yayınlanmıştır.

Hipotetik bir girdi/çıktı (I/0) tablosu üzerinde yapılan çözümlemeler, bugüne kadar “ihmal edilebilir” sayılan bu etkinin, çevrimsel enflasyonu kronik enflasyona dönüştüren en önemli etken olduğunu göstermiştir.

Piyasadaki temel mal ve hizmetleri temsil ettiği düşünülen 10 üründen bir ‘sepet’ tanımlanmış ve ortalama bir ailenin yaşam paternini temsil edebilecek bir biçimde bu sepet içindeki ürünlere bazı ağırlıklar atanmıştır.

Çığ etkisi dikkate alınmadan yapılan ilk deneyde, petrole %10 zam yapılmış ve anılan sepet kullanılarak bir fiyat artış oranı (enflasyon ) hesaplanmıştır. Bu %5 olmuştur.

Yani petrole yapılan %10 zam, fiyatlar genel düzeyini % 5 artırmıştır. Tabii ki bu oranın, sepetteki ürünlerin karşılıklı bağımlılıklarına bağlı olduğu ve onun da varsayımsal olduğu unutulmamalıdır.

İkinci deneyde çığ etkisi dikkate alınmış -ki gerçek durum böyledir – ve petrole yapılan %10 zammın, fiyatlar genel düzeyini % 15 artırdığı görülmüştür. Böylece çığ etkisi, fiyat artışlarını yaklaşık 3 kat artırmış olmaktadır.* İşte, ihmal edilebilir sanılmış olan Çığ Etkisinin yol açtığı gerçek budur.

Modelden nasıl yararlanılabilir?

Ekonomik hayatın yönetimine ilişkin kararları verenlerin, bu hayatın ana objesi durumunda olan I/O tablosunun çeşitli değişimlere duyarlığı konusunda bilgi verebilecek bir “simülatör”e ihtiyaçları vardır.

“Hangi mal ve hizmet ürünü, fiyat artışlarına karşı ne kadar duyarlıdır?” sorusunun doğru cevapları bilinemediği sürece, hiç umulmayan nedenlerden dolayı bir “çığ” olgusu harekete geçebilir. Bu nedenle model, böyle bir genel işlev için kullanılabilir.

Diğer yandan, ekonomik sistemi oluşturan gerçek I/O sisteminde bazı ürünlerin diğerlerinden “daha etkileyici” ve/ya “daha duyarlı” olmaları doğaldır. Çok sayıda ürüne girdi olan bir ürün “daha etkileyici” iken; çok sayıda ürünü girdi olarak kullanan bir ürün de “daha duyarlı” olacaktır. Bu iki gruba birlikte “Kritik Ürünler” denilebilir.

“Kritik Ürünler”in bir bölümü bilinmektedir. Örneğin petrol, elektrik, işçi ücretleri gibi ürünler böyledir. Ancak, I/O tablosu üzerinde ayrıntılı analizler yapılmadan bütün kritik ürünleri tam olarak bilmek mümkün değildir.

Kritik Ürünlerin maliyetine giren ve dikkat çekmeyen bazı girdilerin (vergi, resim, harç gibi) küçük miktarlarda dahi artırılmasının olası sonuçlarını, I/O tablosu üzerinde gerekli deneyleri yapmadan bilmek mümkün değildir.

Modelin verdiği sonuçlardan en ilginci ise negatif zam (fiyat indirimi) olgusudur. Zamların yol açtığı “Çığ Etkisi”, benzer biçimde fiyat indirimi halinde de doğmaktadır.

Aşağıda, varsayımsal (ancak oldukça gerçekçi) bir

Girdi/Çıktı tablosuna dayalı olarak, çeşitli ürünlere yapılan +%10 ve -%10 zamların yol açtığı Çığ Etkisi Çarpanları verilmiştir:

HER ÜRÜNE AYRI AYRI ±%10 ZAM YAPILMASI HALİNDE FİYATLAR GENEL DÜZEYİNDEKİ % DEĞİŞMELER

ürün # ürün adı +%10 zam -%10 zam

1. petrol 15. 0 – 18. 0

2. elektrik 9. 7 – 11. 0

3. işçi ücreti 16. 5 – 21. 8

4. taşıma 8. 1 – 9. 3

5. dem.-çelik 1. 1 – 1. 15

6. kira 13. 3 – 17.1

7. gazete 1. 2 – 1. 25

8. su 6. 1 – 6. 3

9. arazi 0 0

10. ekmek 6. 8 – 7. 5

Bazı kritik ürünlerde fiyat indirimi yapılabildiği takdirde fiyatlar genel düzeyinde kendisinden daha büyük bir azalmaya neden olması olgusu, enflasyonla mücadele politikasında son derece etkin bir araç olarak kullanılabilir.

Modelin varsayımları ile gerçek koşullar arasındaki farklılıklar

Bu makaleye temel oluşturan model ile pratik arasında bazı farklılıklar vardır. Bu farklılıklar, pratikteki durumu -genellikle- daha da kötüleştirici (yani Çığ Etikisi Çarpanı’nı daha da artırıcı) yöndedir. Bu farklılıklar şunlardır:

1. Sistemin, “tam rekabet” altında işlediği varsayılmaktadır. Pratikte ise “eksik rekabet” koşulları geçerlidir. Fiyatların, herhangi bir yavaşlatıcı etki ile karşılaşmadan yeni bir denge durumuna doğru “çığ” biçiminde artmasını önleyebilecek bir faktör “rekabet” iken, eksik rekabet koşulları bu avantajı azaltmaktadır.

2. Her ürünün fiyatı ile maliyeti arasındaki oranın (kar oranı), ardışık zamlar sırasında sabit tutulacağı varsayılmıştır. Yani bir ürünün bir girdisine bir miktar zam geldiğinde, o ürünün yeni fiyatının ancak eski kar oranını sabit tutacak kadar olabileceği kabul edilmektedir. Pratikteki durum ise 2 açıdan farklıdır:

• “Nasıl olsa her zaman zam yapılamaz, yapmışken biraz daha fazla zam yapayım” düşüncesi genel geçer bir eğilimdir. Böylece zamlar, bu modelde ki kabulden daha büyük olabilir.

• Ama diğer yandan, yüksek fiyatlarda kar oranını düşürme yönünde bir düşünce de doğabilir. Ancak buradaki `yüksek fiyat’, fiyatlar yelpazesinde yer alan ucuz ürünlerin aksi olan pahalı ürünler olmayıp, ucuz ya da pahalı, ama fiyatı yükselmekte olan ürünlerdir. Bu düşüncelerden hangisinin geçerli olacağını kestirebilmek güçtür.

• Yuvarlatma (round-off) etkisi: Bir ürüne yapılması gereken zamın daima bir üst değere yuvarlatılması eğilimi vardır. Bu, Çığ Etkisi Çarpanı’nı bir ölçüde artırır.

• Modelde, ardışık zamlar eşzamanlı olarak meydana gelmektedir. Pratikte ise çığ olgusu belirli bir zamana yayılarak gerçekleşmektedir. Ancak bu süre çok uzun olamaz. Çünkü her mal ve hizmet üreticisi, ürününün karlılık oranını korumak için vakit kaybetmek istemez. Hatta bir bölümü, ürününün girdilerinde henüz bir artış olmadan da zam yapabilir.

Sonuç

Tam Rekabet’e nisbeten daha yakın ekonomilerdeki “iş çevrimi” (business cycle) nedeniyle oluşan peryodik enflasyonla yalnız isim benzerliği bulunan ülkemiz enflasyonunun (eksik rekabetli ekonomilerin hepsindeki enflasyon) nedenlerinden yalnızca birisi -ama önemli birisi-, burada incelenen “fiyat artışı sarmalı” (spiral) dır.

Enflasyonla mücadelede kullanılması gereken araçlar paketi içinde ilk sıralarda yer alması lüzumlu bu analiz yöntemi yoluyla saptanacak az sayıdaki Kritik Ürün’ün fiyat değişmeleri yakından izlenmeli, gerekirse serbest piyasa ekonomisinin ilkelerini bozmaksızın, çığ etkisini durdurucu müdahalelerde bulunulmalıdır.

Bu müdahale yöntemleri içinde kullanılabilecek ikisi, Kritik Ürünler için uygulanmak üzere İstikrar Fonları oluşturulması ile ücret ve fiyat artış oranlarının (dikkat, ücret ve fiyatların değil) belirli süre için sınırlanmasıdır.

Ama bunlardan daha da önemlisi, Çığ Etkisi’ni dikkate almayan enflasyon teşhislerine verilmiş olan pirimlerin durdurulmasıdır!

Hükümet gündeminin ilk sıralarında yer alacağı şüphesiz bulunan Kronik Enflasyon ile Mücadele konusuna yeni bakışların gerektiği şüphesizdir.

Sokak Köpeklerini Barındırma ve Rehabilitasyon Merkezi

Fatih Belediyesine ait olan bu merkezde şu anda 900 civarında köpek bulunmaktadır. Belediye görevlisi kendi işine ilave olarak bu sığınağın da yönetimini gönüllülerin desteği ile birlikte yürütmektedir.

• Köpek sahibi olmak isteyip de
• evinde bakabilecek fiziki imkanları bulunmayan
• ya da alerji vbg. gibi nedenlerle
• evde bakmak istemeyenlerin
• bir köpeği sahiplenmesi – evlat edinme gibi, adoption-
• ve bakımı karşılığında KÜÇÜK BİR AYLIK ÜCRET vermesidir.

Amacımız belli bir süre sonunda kendi ayakları üzerinde durabilir ve daha çok sayıda köpeğe bakılabilir bir duruma gelmesidir. Bu nedenle bu oluşturulmuş, resimde gördüğünüz barınakta hizmetlerin sürdürülmesi için desteklerinize ihtiyaç duymaktayız.

Bunun için bize iki türlü yardım edebilirsiniz :

1. bizzat köpek sahiplenebilirsiniz,
2. dostlarınıza durumu duyurarak sahiplenecek insanlar bulunmasına yardımcı olabilirsiniz.

Adres : Yedikule sahil yolu, Surdibi, Eski Havagazı Deposu

Tel : 0212 633 58 57

KENDİNİ DEĞİŞTİRME İRADESİ YETERSİZLİĞİ ve BİR YAKLAŞIM

Sorun nedir?

Bir alışkanlığını değiştirmek ya da yeni bir alışkanlık edinmekte sorunlarla karşılaşmamış kişi sayısı herhalde çok azdır. Halbuki kolayca görülebilir ki mevcut yaşam alanının sınırlarını zorlayıp genişletmek ve bu yolla yeni refah ve/ya mutluluk ürünlerine erişmek isteyen herkes kimi alışkanlıklarından vazgeçmek, kimilerini de edinmek gibi bir durumla karşılaşır.

Üniversiteyi bitirip iş bulamayan kişi, eğitimi sırasında öğrendiklerinin yetmediğini, ekonomik yaşamın kendisinden o güne kadar pek önem vermediği bir dizi bilgi, beceri, tutum ve davranışı beklediğini bir şokla görür. Ama onları kazanması için bir dizi alışkanlığını değiştirmesi ve bir o kadarını da edinmesi gerektiğini görür ve mesele gelir Kendini Değiştirme İradesi -KeDİ diyelim- yetmezliğine dayanır.

Aşırı kilolarından kurtulmak, sigara veya alkolden uzaklaşmak ya da o güne kadar pek önemsemedikleri ölçüde kişilerarası ilişkilerini geliştirmek isteyen kişilerin karşılaştıkları sorunlar da benzerdir.

İşin ilginç yanı, iş yaşamına uyum göstermek, zayıflamak ya da sigara bırakmak isteyenlerin hemen hepsi de bunların teknik olarak “nasıl” yapılması gerektiğini gayet iyi bilmektedirler. Kitle iletişim araçları, ticari eğitim kuruluşları ya da insanların kendi aralarında oluşturdukları kulak okulları bu teknik araçlar hakkında sürekli bilgi iletirler. Bunların bir bölümü hurafe türünde de olsa büyük bölümü doğrudur.

Kilo vermek isteyenlerin egzersiz yapmaları, yüksek kalorili yiyeceklerden uzak durmaları, öğün atlatmamaları ve de bunları yapmadıkları takdirde kendilerini bekleyen riskler bu kişilerce tam tamına bilinmektedir. Sigara içenler, bırakmak için önce pasif içme ortamlarından uzaklaşmaları gerektiğini, bunu yapmazlarsa gelecekte karşılaşabilecekleri hastalıkların neler olabileceğinin neredeyse bir uzman hekim kadar farkındadırlar. En azından bir bölümü böyledir.

Kişisel ilişkilerini geliştirmek isteyenlerin sorunları da benzerdir. Tanıdıkları hakkında daha ayrıntılı bilgiler edinmek, bunları bir şekilde bir veri tabanında tutmak, sık aralıklarla güncellemek, yeni tanıdıklar edinmek için uygun ortamlarda bulunmak, o ortamların normlarını öğrenip asgari ölçülerde uymak gerektiğini bilen -ya da bir şekilde öğrenen- gençler, bunları uygulamaya sıra geldiğinde yine aynı engele çarparlar: Kendini Değiştirme İradesi yetmezliği!..KeDİ.

İşte bütün bu kişiler bu yüksek bilinç düzeylerine rağmen alışkanlıklarından vazgeçememekte ya da yenilerini edinememektedirler.

KeDİ yetmezliğinin yapısı..

Alışık olduğumuz siyah-beyaz mantık düzenimiz herşeyi iki uçlu olarak gösterir. Bir şey ya iyi ya da kötüdür, soğuk ya da sıcaktır, uzun ya da kısadır. Bir kişideki KeDi ya vardır ya yoktur vs.

Gerçek ise böyle değildir. Siyahla beyaz arasında sonsuz gri tonlar, soğukla sıcak arasında sonsuz ılık dereceler, uzunla kısa arasında sonsuz orta’lar vardır. Benzer şekilde kişilerin KeDi de tam ile hiç arasında sonsuz tonlara ayrılmıştır, bu bir.

İkincisi, KeDİ yetmezliği bir bütün değildir. Ortada, kişinin fizik ve psişik benliği ile irtibatlı bir çekirdek ile onun çevresinde sıralanmış, çekirdekle bir bütünmüş gibi görünen, ama dikkatli incelendiğinde çekirdek ile bağlantıları çok daha zayıf parçalardan ibaret bileşik bir yetmezlik söz konusudur.

Çekirdek nedir, çevresinde neler vardır?

KeDİ yetmezliğinin çekirdeği, ne şekilde oluştuğu bu yazının konusu açısından önem taşımayan fiziki ve/ya psişik “alışkanlık(lar)”dır ve doğrudan -yani çevresindekilerden ayırıp yalıtmadan- değiştirilmesi gerçekten de pek kolay olmayabilmektedir.

Sigara içen kişi için kandaki nikotin düzeyi “alışkanlık”ın fiziki parçasını, sıkıntı ve sevinçlerini paylaşma arzusu ise psişik parçasını oluşturur. Bunların çevresinde yer alan kimi parçalar ise şunlar olabilir:

• pasif içme ortamlarında bulunma,

• sigara ikramlaşması,

• otlanma tabir edilen kültürel kod,

• spor yapmama,

• kaderini tamamen kendi dışındaki dünyaya bıraktıran, bir çeşit uyanık-uyku hali,

• sigara konusundaki hurafeler (“doktor günde 3 tane içmeme izin verdi”, “sigara içiyorum ama bol bol da temiz hava alıyorum”, “bırakırsam stres daha kötü”, “filanca içmedi ama kanser oldu”, “hiç zararını görmüyorum” vbg),

• sigara harcamalarının daha öncelikli giderlerin önüne geçmesine yol açan, bireysel/ailesel bütçe yapmama alışkanlığı,

• sigara kokusundan hoşnut olmayanların gösterdikleri yersiz tolerans,

• yanında sigara içilerek sağlıkları tehdit edilenlerin gösterdikleri yersiz tolerans,

• “dostluk” kavramına yersiz olarak yüklenmiş bulunan “zararına dahi olsa uyarmama” kültürel kodu,

• ve diğer birçoğu

Daha da uzatılabilecek bu listeden hemen görülebilecek bir gerçek, bunların fizik veya psişik benliklerle olan bağlantılarının zayıflığıdır. Örneğin kandaki nikotin düzeyinin düşürülmesi ve pasif sigara içme ortamlarında bulunmaktan kaçınmanın ne kadar farklı olduklarına dikkat edilmelidir. Kişi pek bir güçlüğe uğramadan bu tür pasif ortamlarda bulunmamayı seçebilir ve bunun kendisine yükleyebileceği bir fiziki ve/ya psişik yük yoktur. Kandaki nikotin düzeyi ise çok daha sert bir çekirdektir.

Kilo sorunu olan kişide ise kandaki şeker düzeyinin düşmesiyle doğan açlık hissi ve damak tadı alışkanlıkları fiziki parçalar, sıkıntı ve sevinç kutlamaları ise psişik parçalardır.

Kişisel ilişkilerinin geliştirilmesi konusundaki çekirdek ise, kişiler arası ilişkilerin yanlış olarak bir karşılık -maddi ve/ya manevi- ödemeden bir şey istemek gibi değerlendirilme alışkanlığıdır. Bunun çevresini ise, fizik veya psişik benliğimizle bağlantıları çok daha zayıf bir dizi alışkanlık sarmaktadır.

KeDİ tümörü??

Bir çekirdek ve çevresindeki parçalardan oluşan KeDİ yetmezliği bir tümör gibi irileşmek ve başka alanlara atlayarak oralarda da kendini tekrarlamak eğilimindedir. Herhangi bir alanda ve herhangi bir biçimde oluşmuş bir yetmezliğin hem çekirdeği hem de çevresindeki parçalar zamanla çevrelerine yeni parçaları çekerek büyümek eğilimindedirler. Örneğin, sigara alışkanlığının çekirdeğini oluşturan “kandaki nikotin düzeyi” giderek ancak daha yüksek düzeylerde sağlanmak kaydıyla eski zevk düzeyini sağlayabilmektedir. Başlangıçta birkaç tane ve arasıra içilen sigaranın zamanla birkaç pakete çıkmasının nedeni budur.

Çekirdek böylece büyüme eğilimine girince bu ihtiyacını çevresindeki destekleyici parçalardan almaya çalışacaktır. Bu parçaların herbirinin destekleme potansiyelleri ise sınırlıdır. Bir kişi artan nikotin ihtiyacını örneğin giderek daha çok pasif ortamlarda bulunarak karşılayamayacağına göre, yeni parçalar edinmek zorundadır. Bu yeni parça örneğin daha sert sigara türlerine geçiş, sigara ile birlikte pipo veya sigar içmeye başlama, alkolle birleştirerek daha iyi bir kendini onaylama ortamı yaratma ya da daha etkili parçalar -hap gibi- eklemek olabilir.

Bu yeni eklenen parçalar bazen bizzat bir çekirdek halini alabilir ve ana çekirdekten hariç bir tümör oluşumu sürecini başlatır. Bunun üzerine alışkanlıklarla başa çıkmadaki başarısız girişimler bindiğinde kişi kendi kendine şu mesajı güçlü olarak vermeye -ve her gün tekrar tekrar vermeye- başlamaktadır: “benim iradem zayıf, sigarayı da bırakamam, kilo da veremem, yeni ilişkiler de kuramam, kader beni nereye sürüklerse oraya giderim”. Bu terminal duruma alışkanlıkların trajedisi de denilebilir.

KeDİ yetmezliğinin yapısı ve yayılarak tüm benliğimizi sarma süreci, gözümüze niçin başedilemez göründüğünü de açıklamaktadır.

Buradan bir çıkış yolu üretilebiliyor..

Bu mekanizma anlaşılınca başa çıkma yolu da belirginleşmektedir:

Adım 1 – Değiştirilmek veya edinilmek istenilen alışkanlığın çekirdeğinin ve onu çevreleyen parçaların farkına varılması,

Adım 2 – Çekirdek ile ilgili hiçbir girişimde bulunulmaması; böylece, bir süre destek öğelerinden arındırılıp gerçek büyüklüğüne indirilene kadar beklenmesi. Bu süre içinde, çekirdeği çevreleyen parçaların -en önemlilerinden başlayarak- her biri için birer “sakınma plânı” yapılması ve plânların uygulamaya konulması,

Adım 3 – Çevresi ile etkileşimi zayıflatılarak yalnız bırakılmış çekirdekteki KeDİ yetmezliği üzerine bir dizi araçla –söz vermek, yaptırımlı güvence vermek, dayanışma ağı oluşturmak vbg– gitmek.

Sonuç

Kendini değiştirmek, yaşam alanı sınırlarımızı genişletebilmenin anahtarıdır. Bunun know-how’ı ise, genişletmek istediğimiz sınırlarımızın teknik yanlarını bilmek kadar -hattâ ondan daha önemli olarak- değişime engel olan yetersizliğimizin yapısını bilmeye bağlıdır. O yapı hakkındaki farkındalığımızı artırabildiğimiz ölçüde başarı şansımız artacak, körlemesine üzerine gittiğimiz takdirde ise oluşabilecek başarısızlıklar kendimizi haksız yere “iradesi zayıf” olarak nitelememize yol açacaktır.

Kendimizi değiştirebilmemiz mümkündür ve bu sandığımız kadar güç değildir. Ama önce şu soruyu içtenlikle yanıtlayabilmeliyiz: kendimizi değiştirmeyi ne kadar istiyoruz ve gerçekten ne kadar istiyoruz?

The Politics of Ecstacy, Dr. Timothy Leary, Tom Robbins, Ronin Publishing

Sayfa 1 / 3

sinav_cesitleri

KREDİ FAİZİ PARANIN

FİYATIYSA !

Yüksek enflasyonla yaşamaya başladığımız yıllardır bu yana, yüksek kredi faizlerinden yakınmak adet olmuştur. Kredi kullanan sanayiciler rekabet güçlerinin düşüklüğünü daima yüksek kredi faizleriyle açıklarlar. Bu, bir ölçüde doğrudur da.. Çünkü, para ve onun fiyatı demek olan faiz de ürünlerinin bir girdisidir.

Faiz denilen kavrama “paranın fiyatı” olarak bakıldığında, tüm şikayetlerin para fiyatına yüklenemeyeceği bir resim ortaya çıkmaktadır. Fiyatı pahalı bir mal veya hizmet halinde ya daha ucuz alternatifler aranıp bulunur ya da o mal veya hizmet, elde mevcut parasal kaynaklar aşılmayacak şekilde daha az kullanılır.

Ama böyle yapılmayıp, mevcut kaynakların yetmeyeceği ölçüde o mal veya hizmetten kullanılmaya devam edilirse o takdirde sorun doğar. Doğan sorun, çığ şeklinde büyüyen bir borç yüküdür.

Faizi, paranın fiyatı olarak değil de hükümet tarafından belirlenen (ve dolayısıyla istenilirse düşürülebilecek olan) bir parametre olarak anladığımız sürece, bu borç çığından kurtulmanın imkanı da yoktur.

Pekiyi, pahalı paraya göre davranmak mümkün müdür? Evet, hem mümkündür hem de zorunludur. Üretilecek mal veya hizmetin parasal girdisini azaltmak, onu azaltmak için de paranın harcandığı kalemleri daha az ve daha verimli kullanmak sorunun çözümüdür.

Bu, küçülmek, sistemleri yeniden kurmak, daha az stokla çalışmak, ürün standardizasyonuna gitmek, gayrımenkulleri paraya çevirerek öz kaynakları artırmak ve böylece borç-faiz-borç artışı sarmalı’ndan kurtulmak, bunlar yeterli olamıyorsa o ürünler yerine daha da az para kullanan ürünlere yönelmek demektir.

Para girdisi azaltılmadan daha çok üreterek, daha çok satmaya çalışarak bu sarmal’dan çıkmak güçtür. Daha doğrusu, para maliyetinin ihmal edilebilecek bir orana düşmesini sağlayabilecek bir satış hacmine ulaşmak güçtür.

Para girdisi az olan ürünler teknoloji yoğun ürünlerdir. Bu ise, faiz yüksekliğinden bunalıp yeni ürünlere yönelmek isteyenlerin teknoloji üretimine ya da OEM tipi üretime yönelmeleri zorunluğu demektir.

Bu bağlamda üreticilere düşen görevler bunlardır. Hükümete düşen görev ise küçülmeyi kolaylaştırmaktır.

Batmış bir kuruluşun kimseye faydası olamaz. Ne istihdam yaratabilir ve ne de vergi verebilir. O halde, işletmelerin küçülmelerine engel olan ögeleri asgariye indirmek şarttır. Bu, özel sektör için böyle olduğu gibi özelleştirilecek KİT’ler için de böyledir.

İrileşip esnekliğini kaybetmiş KİT’leri kimse satın almaz. Hibe edilseler dahi, üretmekte oldukları zararı kimse finanse etmez. O halde KİT’lerin özelleştirilebilmeleri de küçülmelerine ve böylece iyileşmelerine bağlıdır.

Mevcut pratikte küçülmenin karşısındaki en büyük engel kıdem tazminatları ve enflasyona endekslenmiş ücretlerdir.

Buna göre, yapılması gereken iki şeyden ilki, küçülerek rasyonalize olmak isteyen kuruluşların kıdem tazminatları için sıfır faizli ve uzun vadeli kredi verilmesi (ki bu vergi taksitlendirmesi biçiminde de olabilir), ikincisi ise ücret ve fiyat artışlarının belirli süre için sınırlanmasıdır.

Bunlar yapılmadığı takdirde hileli iflaslar yoluyla kuruluşlar uygun olmayan biçimde kendilerini küçültecekler ve bundan hem ekonomi ve hem de çalışanlar zarar göreceklerdir.

Değerli dostlarım,

Yaşamınızın yoğun temposu altında dikkatinizi çekmemiş olabilecek bir noktaya işaret etmek ve o konuda yardımınızı istemek için size bu mektubu yazıyorum.

Eğitim sistemimiz içinde öyle birkaç kritik nokta var ki, diğer tüm sorunlar -fiziki eksikler, ücret ve ödenek sorunları vbg- çözülebilse dahi, sırf bunlar nedeniyle eğitime ayrılan bunca kaynak ve bağlanan onca ümit beklenenleri sağlayamaz; sağlayamamak bir yana, amaçlananların tam aksi yönde sonuçlar yaratır ve halen de yaratmaktadır.

Bu kritik noktalar nasıl olup da dikkat çekmiyor? İlk akla gelebilecek soru budur. Dikkat çekmiyor, çünkü bunlar, sorun olduğu yolunda alışkanlık yaratılmış konular arasında yer almıyor, hatta `eğitimin kaçınılmaz gerekleri’ sayılıyor.

Uzun yıllar birlikte yaşadığımız bu noktalar artık, değer sistemimizin birer parçası olmuş, ayakkabı içindeki çivi gibi rahatsız etmez hale gelmiştir.

Literatürde bunlara saklı içerik (gizli müfredat- hidden curriculum) denilmektedir. Müfredat programlarında yer almayan fakat kuvvetli biçimde `öğrenilen’ tutum ve davranışlara bu ad veriliyor.

Bunlardan birincisi “kuşkusuzluk`’tur. Çocuk ve gençlerimiz, kendilerine öğretilenler konusunda kuşkuya sahip olmadan eğitiliyorlar. Dolayısıyla da karşılaştıkları bilgileri sorgulama, bunları zihinsel birer süzgeçten geçirme gibi bir alışkanlık edinmiyorlar.

İkna olmaya hazır oldukları alanlarda ve/ya ikna edebilecek beceriye sahip olanlarca herhangi bir `doğru’ konusunda hiç kuşkuya düşmeden ikna ediliyor, bir kısmı da bunları `inanç’ haline getirebiliyor.

Böylece hem gerçek inanç sahibi olabilme imkânlarını yitiriyor, hem de Tanrı vergisi meraklarını (kuşku) ve onun türevi olan yaratıcılıklarını kaybediyorlar. Gerçekte ise, kendilerine öğretilenlerin doğrulukları -matematik ve fizik dahil- görecelidir.

Bunun sorumlusu öğretmenler değildir, çünkü onlar da öyle eğitilmişlerdir. Hattâ toplumun büyük çoğunluğu da zamanla kuşkusuzlaşmış, yalnız okulda öğrendikleri konusunda değil, tüm kaynaklardan akan bilgileri sorgulama, süzgeçten geçirme özelliklerini neredeyse yitirmişlerdir.

Bu basit görünümlü olgunun çok sayıdaki olumsuz sonucundan birisi müthiştir: Bilim ile ilişkisini kesmiş bir toplum! Çünkü bilim, sistematik kuşkulanmanın bir başka adıdır denilebilir. Tüm keşif ve icatların altında `kuşku’ vardır. Toplumumuzdaki yaygın buluş antipatisinin altında muhtemelen bu kuşkusuzluk illeti yatmaktadır.

Bu sorun çözülebilir mi? Evet ve hayır. Farkına varılır, kabul edilir ve çözüm aranırsa evet. Uzunca süredir bu illetle yaşayan ben dahil çok sayıda kişinin buna çözüm üretebileceğinden eminim.

`Biz zaten öyle yapıyoruz’, `bunca sıkıntının içinde kala kala kuşku mu sorundur’.. ve benzeri kalıplardan kendimizi kurtaramaz isek hayır.

Dikkatinizi çekmek istediğim ikinci nokta, sınavlarda uygulanan gözetim yöntemidir. İlkokuldan üniversiteye kadar belki binlerce defa tekrarlanan bir olgu olan sınavlarda öğrencilerin kopya çekmemeleri için başlarında gözetmen bulundurmak yadırganmayan bir adettir.

Yaklaşık 15 yıl boyunca her gün en az birkaç defa çocuk ve gençlerimize, saklı içerik olarak şu mesaj veriliyor:

`Sizler, gözetimsiz kaldığınızda başkalarına ait olanı çalabilecek güvenilmez kişilersiniz. Güvenilmezliğiniz ancak gözetimle kontrol altında tutulabiliyor. Eğer gözetim altında bulunmadığınız bir durum varsa o takdirde çalabilirsiniz!‘

Beyni bu örtülü mesajla yıllar boyu yıkanan çocuk ve gençlerimizde şöylesine bir anlayışın gelişmesi acaba mümkün müdür:

`Ben güvenilir bir kişiyim; derslerimden bazıları pek iyi olmayabilir, ama onları zamanla telafi edebilir, hiç olmazsa ihtiyaç duyduğumda öğrenebilirim. Ama güvenilirlik çok onurlu bir sıfat ve çevremdekiler bana güveniyorlar. Dolayısıyla ben de kendime güveniyorum. Ben iyiyim’

Bence bu sorunun yanıtı `kesinlikle hayır‘dır.

Bunca eğrilik ve yolsuzluğa bir de bu açıdan bakılınca `saklı içeriğin izleri‘ni görebiliyor musunuz? Güvenilmez olduğu yolunda hiç kuşkuya yer kalmayacak biçimde koşullandırılan çocuk ve gençlerimiz, gerçek yaşam içinde de `güvenilmez erişkinler’ olarak rollerini oynuyorlar.

İşte bu yüzdendir ki gözetmensiz sınavların bir adı da `onur sistemi sınav‘dır.

Veli, öğretmen, idareci, kamuoyu ve dönerek de öğrenci olarak bu 2 konudaki ortalama anlayışımız bu özetlediğim gibidir. Diğerlerini istisna olarak görüyorum.

Eğitim düzenimizin sorunları kuşkusuz bu iki sorundan ibaret değildir. Ama bu iki nokta öyle sonuçlar üretmektedir ki, bütün diğerleri onun gölgesinde kalmaktadır.

Bu sorunların çözümü, eğitime ayrılan bütçe payının arttırılmasına ya da çocuk ve gençlerimizin daha pahalı okullara yollanabilecek gelir düzeyine erişilmesine bağlı değildir, neredeyse bedavadır.

Yapmamız gereken, sadece 1 dakikalığına yargılarımızdan sıyrılmak, bu mektubu kimin yazdığı, niye şimdi yazdığı, niçin size yazdığı, sorunların bu kadar mı olduğu, sizin eğitime `zaten’ ne kadar katkıda bulunduğunuz gibi ayrıntılardan kurtulmak, tüm akademik, bürokratik, siyasal, ticari ve benzeri kisvelerinizin size verdiği yetkilerden, onurlardan etkilenmeksizin mektubumu bir kere daha okumak ve sonra da `ben bu konuda neler yapabilirim’i düşünmekten ibarettir.

Çevrenizdekilerin size atfettiklerinin ne ölçüde gerçek olduğunun ölçütü, işte bu muhakeme sonundaki bulgularınıza bağlıdır.

Alışkanlıkların değiştirilmesinin güç olduğunun farkındayım. Ama ne yapıp yapıp, kendimizi alışık olduğumuz yargılardan kurtarabildiğimiz takdirde kuşkusuzlaştırma ve onursuzlaştırma denebilecek bu iki hastalığa aldırmamanın mümkün olamayacağını takdir edeceksiniz.

Sizden bu iki konuya `aldırış etmenizi’ ve elinizde tuttuğunuz herhangi bir ölçüdeki yetkinizi doğru gördüğünüz yönde kullanmanızı istirham ediyorum.

Bu vesileyle saygılarımı kabul etmenizi rica ediyor, hürmetler sunuyorum, efendim.

M. Tınaz Titiz

Macintosh HD:Desktop Folder:Belgeler:eğitim ve sorunları:EE mektup.doc, Wednesday, 28 March 2001 8:23, Sayfa 1 / 2

“BİR DİRHEM ETİK BİN AYIP ÖRTER!”

Etik kural Kuralın kötüye kullanımı örnekleri

Kötüye kullanımı önlemek için

Mevzuat yoluyla yapılabilecekler

Mevzuat hükümlerinin uygulamasının olası sonuçları

Zamanındalık

Randevulara gecikmeyi adet haline getirmek. Bu bağlamda örneğin:

• Toplantılara geç kalmayı adet edinmek:

• Kamu kesiminde

Devlet Personel Yasasının ilgili yönetmeliklerinde, bu ve benzer gecikmeleri tanımlayan ve her birini önleyici hükümler konulabilir. Örneğin, gecikenlere ceza verilmesi vb..

1. Kural kirlenmesi (regulation pollution) artar,

2. Gecikmenin “adet edinilmesi” ile “zorunlu gecikme” ayrımı üzerinde tartışmalar doğar,

3. Uygulamalardan doğan haksızlıklar için idari mahkemelere başvurulur,

4. Çalışan-çalıştıran ilişkileri gerginleşir,

5. Yalan söyleme yaygınlaşır,

6. Gecikmelerin daha objektif yollarla saptanması için elektronik vd çareler uygulanır ve bunlar:

• gereksiz masrafa yol açar,

• yeni haksızlıklara neden olur ve bunların giderilmesi için ek mevzuat düzenlemeleri gerekir ve bu süreç bitmez.

• Böylece oluşan labirentler içinden yol bulmayı kendine iş edinmiş tipler doğar,

• Yöneticiler, zamanlarının önemli bir bölümünü bu konulardaki çatışmaları çözmeye harcarlar.

SONUÇ

• Kişilerin değer sistemleri içine yerleşmiş bir etik norm yerine, beklenen souçların mevzuat yoluyla elde edilebilmesi güç, çoğu zaman da imkânsızdır. Üstüne üstlük, bu yararsız mevzuatın yarattığı sorunlar da ek mevzuat ihtiyaçları yaratacaktır.

• Türkiye, ülke ve çeşitli kurumları olarak sorunlarını sürekli olarak mevzuat -anayasa, yasalar, tüzükler vbg- yoluyla çözmeye çalışmaktadır. Bu ise zaman içinde bir kural kirliliği ortamı yaratmıştır. Bu kirlilik ortamının kendisi -bir başka neden olmasa dahi- durduk yerde sorunlar üretmektedir.

Tınaz Titiz, Etik Güvence (EG) sözleşmesini (https://www.tinaztitiz.com/hizmet.php?i=1) imzalamış bir yönetim danışmanıdır.

Değerli dostlar,

Size bir haberim ve yardım isteğim var: Fatih Belediyesine ait, Yedikule’de, Sokak Köpekleri Barındırma ve Rehabilitasyon Merkezi adlı bir merkez var. 800 köpeği sokaklardan kurtarıp bakımını üstlenmişler. benim de kendilerine bir önerim oldu ve benimsediler. Öneri, köpek sahibi olmak isteyip de evinde bakabilecek fiziki imkanları bulunmayan ya da alerji vbg nedenlerle evde bakmak istemeyenlerin oradan bir köpeği sahiplenmesi -evlat edinme gibi, adoption- ve bakımı karşılığında küçük bir aylık ücret vermesi idi.

Kısa süre içinde 10 köpek sahiplenilmiş. Ben de salı günü, bir ayağını trafik kazasında kaybetmiş bir köpeği bu yolla sahiplendim.

Sizden ricam, ekonomik kriz nedeniyle belediyenin ilk kesinti yapacağı yerler içinde bulunan bu barınaktaki hayvanları birer ikişer sahiplenmeniz ve böylece barınağın kendi ayakları üzerinde durmasını sağlamanızdır. Bunu 2 yolla yapabilirsiniz: (1) Bizzat sahiplenmeniz ve/ya (2) dostlarınıza duyurarak ve onların da dostlarına ve ilh. duyurarak bir zincirleme sahiplenme yaratmak. Titancıların kötü niyetle yaptıklarını iyi hedefler için kullanmak.

Barınağın başında kendisini bu işlere adamış bir kişi var. İletişim bilgileri şöyle:

, Barınak MüdürüAdres: Yedikule Sahil Yolu, surdibi, eski havagazı deposuTel: (212) 633-5857Cep: (535) 712-6390Faks: (212)267-3061e-posta: kasamimarlik@superonline.com

Tüm canlı dostlarının yardımlarını rica ediyorum. Hayvan sahiplenerek, parasal yardım yaparak, dostlarına haber vererek ya da bunların birkaçını birlikte yaparak.. Şimdiden teşekkürler..