Derinden İyileşme

Ne amaçlanıyor?

“Canlı-cansız bütünü”nün ayrılmaz parçaları olarak, çeşitli imkan ve kabiliyetleri açısından harekete geçirebileceklerimizle yardımlaşarak, “bütün”ün bilinçsiz ve/ya yıkıcı bencil amaçlara sahip bileşenlerinden zarar görmemek için stratejiler üretmek istiyoruz.

Bu amaca erişmek için:

“Durum”u bileşenleri ve ağırlıklarıyla anlayıp sonra da iyileştirici tohumlar bulabilmek (gerekirse icat etmek),
Bu tohumları sosyal toprağa atabilecek olanları ikna etmek.

1. Derinden iyileşme sağlayabilecek tohum fikirleri

Her ölçekteki sorunların ortak elementi, iç içe çemberler şekinde örgülenmiş “insan” malzemesi, daha da net “insanların sahip oldukları değer ölçüleri” olduğuna göre, bu değerler içinde yeşermesi sağlanabilecek ve mevcut insan dokumuzun hakim kesimlerinin de savunmak zorunda hissedecekleri anlayışlara uygun tohumlar atılabilirse, iyileştirici etkilerde güçlenme sağlanabilir.

Olası bir tohum “zarar verme” şeklinde ifade edilen ahlâk kuralı ve onun yaptırımı olan “Tazmin Yasası” olabilir. Ahlâk kuralının yaygınlaşmasından beklenen etki, halka karşı girişilebilecek her zarar verici eylemin karşılığının mutlaka görüleceği anlayışının, hoyrat tutumları frenleyebileceği beklentisidir. Bu beklentinin gerçekleşme süresinin orta ve uzun vade olduğu açıktır. Siyasi Partiler ve STK’nın fikri satın almaları halinde süre kısalabilir.

Zarar verme kuralı, anlamı tam bilinmeden de olsa toplumun bir bölümünde yerleşik bir değer olan “kul hakkı” kavramına oturtulabilir ve onun güçlenmesine yol açabilir. “Kul” kavramı ise “canlı cansız bütünlüğü”nü içerdiği için “Adil Yaşam” yaklaşımının yayılmasına katkı sağlar. 

Zarar verme tohumu ile birlikte kullanılabilecek ikinci bir tohum “Korkmama Özgürlüğü / Korkusuzluk Hakkı” olabilir. Özellikle her düzeyde kamu görevi yapan (CB’ndan, PTT memuruna kadar) her kişinin birincil görevinin, “yurttaşları yetkisi ölçüsünde korkudan masun tutmak” olduğu bir siyasi talep haline getirilebilir.

Görevini korkutarak yapmak ve zarar vermek ilişkili tutumlardır. Bir yandan zarar vermemesi, diğer yandan da korkutmayı bir araç olarak kullanmaması telkin edilen insanların daha belirgin bir etkilenme göstermeleri beklenir.

Bu iki tohum dışında başka ve daha derine atılabilen (etkileri de daha dolaylı olarak ortaya çıkabilen) tohumlar ancak yetkin akıl yoluyla bulunabilir.

2. Tohumların sosyal toprağa atılması

Bu bağlamda cevaplanması gereken soru, bir kişinin çevresindeki kişilere bir tohum fikrini nasıl satabileceğinin nasıl bir algoritma uyarınca yapılması gerektiğidir. (https://chat.openai.com/share/ebde9a4d-3a46-47a1-a8ba-839cb6d7c383 adresinde bazı YZ önerileri var.)

http://bit.ly/2Ys5oQp adresindeki Tohum Uygulama Araçları’nın (TUA) incelenmesi yararlı olur

3. Yetkin Akıl ve n’nci dereceden sonuçlara göre tasarım yapabilme yeteneği

3.1. Böylesi bir yetenek ile kasıt nedir ve niçin gerek var?

“n’nci dereceden sonuçlar” ile kasıt, bir tohumun ilk göze çarpan (yani birinci) meyvesi ya da dolaylı olarak yol açacağı sonucu (yani ikinci) ve ardışık (yani 3, 4, …. n’nci) sonuçlarıdır.

3.2. Böyle bir sonuca göre tasarım niçin gereksin?

Sosyal tohumlar istisnasız olarak “istendik, ama gerçekleşmesi önünde yavaşlatıcı engeller bulunan” amaçları gerçekleştirmek için tasarlanırlar. Ama bu engeller istendik amaca zıt amaçlar olduğu için, tohumun gerçekleşmesine karşı yavaşlatıcı etkiler oluştururlar. Dolayısıyla, tohumun daha derinlere gömülmesi, böylece yavaşlatıcı etkilerden korunmaları gerekir. Tohum ne kadar derine gömülürse yavaşlatıcılardan o kadar çok korunur; ama bu defa da beklenen olumlu etkileri göstermesi o kadar uzun süre alır.

3.3. Bir örnek: Herhangi bir dinin temel ahlâki ilkelerinin yaygınlaşmasına engel olmak isteyebilecek niyetler, kaçıncı dereceden derine gömülü olumsuz tohumları[1]kullanabilirler?

a. Dini öğütleri, esas ilkeler fark edilemez hale gelecek kadar çeşitlendirmek,

b. Hadisleri çeşitlendirmek,

c. Ana dillere çevirmenin günah olduğunu yaymak,

d. Arapça’yı ancak yüzünden okuyabilir ama anlamını bilmez şekilde öğretmek,

e. Dinde sorgulamanın günah ve imkansız olduğunu yaymak,

f. Ritüellere bağımlı ama temel ilkeleri merak etmeyen bir kitle yaratıp, temelleri merak edenlerin karşısına koymak.

3.4. Bir örnek: Çevresinde dayanışma olması imkânı olan noktaları (örnek. Bir ahlâk ilkesi) yok ederek toplumu “sürüleştirmek” için derine gömülü hangi  olumsuz tohumlar kullanılabilir?

a. Okullarda Gözetimli Sınav yoluyla “gözetleyen varsa dürüst gibi davran” tutumu aşıla,

b. Yine Gözetimli Sınav yoluyla “sen güvenilmez bir kişisin” saklı içeriği yoluyla özgüven aşındır,

c. Anlamını bilmediği kelimeleri diline sokarak fen derslerini anlamadan ezberlemesi sağla,

d. Öğretmeni aşırı müfredat yükü altında bırakarak, gerek zaman yetmezliği gerekse sorgulanamazlık nedenleriyle anlamını tam kavramadığı bilgilerin ezberlenmesini sağla ve bu öğrenciler içinden en az anlayıp en çok ezberleyenleri test yoluyla seçerek toplum elitini oluştur.

3.5. Bir örnek: Bir halkın memnuniyetsizliğinin (yumuşatıcı, etkisizleştirici) “sosyal amortisörler” yoluyla kontrol altında tutulması için derine gömülü hangi  olumsuz tohumlar kullanılabilir?

a. Etkisiz şikayet kanalları oluşturmak ve var olanları açık tutmak; bir yandan da olumsuz eylemlere yol açmasını kuvvetle caydırmak,

b. Daha yetkin akıl yoluyla olup bitenin en derindeki köklerinin anlaşılmasını önleyip derine gömülü tohum kullanımı olasılığını caydırmak için, yetkin aklın zaten ne kadar üretilebiliyorsa o kadar üretildiği inancını desteklemek,

c. Öte dünyayı özendirip bu dünyanın bir sınav yeri olduğu inancını yaymak,

d. Yerel Grup Lideri konumundaki birikimli insanları sürekli olarak, ama ancak sınırlı ölçüde üzerinde durup derhal yeni gündemlere atlamasını zorlayacak sorunların yüzeysel ve popüler adlarıyla bir çeşit narkoz halinde meşgul ve tatmin olmuş halde tutmak.

4. Sonuç

Bu kısa yaklaşımda, sorun bulamacındaki olası iyileşmelerin nerelerden başlayabileceği gözden geçirilmiştir. Net olarak görünen, bilinçli ve/ya bilinçsiz tüm olumsuzlukların bir dizi tohum yoluyla oluştuğu; iyileştirici girişimlerin de yine sosyal tohumlama yoluyla gerçekleşme şansının bulunduğudur.

17 Mart 2024

[1] Bu örneğin verilmesinin nedeni, benzer yolla olumlu sonuçların da alınabileceğine işaret etmektir.