TARIM MI SANAYİ Mİ?

25 May 2012 / 1 Comment / in Genel/by tinaztitiz

Çocukken sorulan “anneni mi yoksa babanı mı çok seviyorsun?” sorusunun, çocuğun yeni gelişmeye başlayan aklına ne kalın bir pranga vurduğunu yıllar sonra idrak ettim.

Çok boyutlu olaylar dünyasını tek boyuta indirgeyen bu ilk yapı taşı yıllar geçtikçe çoğalıp, “sağcı mısın solcu mu?”, “terörün sebebi nedir?”, “benden yana mısın karşı mısın?” ve daha yüzlerce öldürücü yanlışa götürüyor. Bu zincirden kurtulup, olayların tek nedenli olmadığını, sağcılığın da solculuğun da insanları esir etmenin iblisçe bir yolu olduğunu idrak etmek ise her zaman mümkün olmayabilir.

İşte bu düşünsel esaretin bir örneği de “tarım mı sanayi mi?” sorusudur. Aslında bu bir soru değil bir yargıdır. Yani ancak ya tarım ya da sanayi olabilir demektir.

Nasıl ki “kırk katır mı kırk satır mı?” sorusunun doğru cevabı, “hayır, ikisi de değil” ise, tarım-sanayi seçmecesinin cevabı da “her ikisi de” dir. Doğru soru, “tarım mı sanayi mi?” değil, “nasıl tarım?” veya “nasıl sanayi?” dir.

Ülkelerin arasında yüksek gümrük duvarları varken tarım ya da sanayide ileri ülke tanımı, o sektördeki ürünleri çok üretmekle ölçülüyordu. Bugün bu duvarlar alçalmış (yer yer kalkmış) ve artık çok üretmek anlamını kaybederek yerini o sektördeki rekabet gücüne bırakmıştır. Bugün Dünya’nın en ileri tarım ülkesi, aynı zamanda en ileri sanayi ülkesidir.

Bunun nedeni, artık tarımın köylü, sanayinin de kentli yurttaşların uğraşı alanı olmaktan çıkıp her ikisinin de teknoloji esaslı hale gelmiş olmasıdır. Senenin 3-4 ayı, yüzyıl önceki usullerle tarlada çalışıp geri kalan zaman da politikacıları yarıştırıp, Dünya fiyatlarının 2 katı taban fiyat sağlamaya çalışan kesimin yaptığı işin adı tarım değil tarım gibi bir şey dir.

Aynen, bir yabancı firmayla lisans anlaşması yapıp rekabet gücünü lisansörünün kontroluna bırakan ve en yüksek gümrük duvarı sözü veren partiye oy veren kesimin yaptığı işin adının sanayi olmayıp sanayi gibi bir şey olduğu gibi!

Artık ister sanayi ister tarım isterse bambaşka bir alan olsun, ortak bileşen rekabet gücü, onun da ana girdisi teknoloji üretimi dir. Teknoloji üretimi ise önce o alandaki mevcut bilgilere erişmekle başlayıp, o bilgileri ve kişisel bilgi-beceri-yaratıcılığı kullanıp daha ucuz ve/ya daha kaliteli ürünler üretebilme sürecidir

Bu sürecin bir çok şeyle ilgisi yoktur. Ama en çok ilgisi olmayan şey ise, kendisine rekabet gücü sağlayan teknolojileri üretmiş olanlardan, onların eski teknolojilerini satın almaktır. Denilebilir ki yüksek rekabet gücü edinmenin bir şartı da, teknolojiyi satın alınabilir bir nesne sanan insanların yaşadığı ülkelerin mevcut olmasıdır.

Pekiyi, bugün bulunduğumuz ve ne tarım ne de sanayi ile ilgisi olmayan noktadan, bu yeni anlayışın belirlediği noktaya geçilebilir mi, geçilebilirse nasıl?

Aynen diğer sorunlarda olduğu gibi bu sorun da tek boyutlu değildir. Yani ortada, bir düğmeyi öbür tarafa çevirerek değiştirilebilecek bir tablo yoktur.

Buna rağmen, öbür tarafa çevrilmesi gereken bir ilk düğme vardır. O da, tarım ve de sanayi kesimine, yaptıkları işin tarım ve sanayi olmadığını, bunun bundan böyle desteklenmeyeceğini, buna izin vermenin, hükümetlerin değil rakiplerin elinde olduğunu, onların da bu izni verecek kadar avanak olmadıklarını cesaretle söyleyebilmektir.

Çevrilecek ikinci düğme ise, geleneksel siyaset anlayışımızın, geleneksel tarım ve geleneksel sanayimizden daha farklısını yaratamayacağını aynaya bakarak söyleyebilmektir. Gerisi nisbeten kolaydır.

“MİLYARDA BİR RİSK OLSA ÇOCUĞUMU YOLLAMAM”!

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

Kızılay’dan aldığı kandan HIV virüsü bulaşan Y.O. ile ilgili bir TV programında bu konuda uzman bir bilim adamı, Y.O.’nun anne ve babası ile Y.O.’nun gitmekte olduğu okuldan çocuklarını alan iki anne veli görüşlerini dile getirdiler. Görüşlerin özetleri şunlardı:

- Bilim adamı: Sınıftaki diğer çocuklara bulaşma riski “asla” yoktur.

- Y.O.’nun anne ve babası: Çocuğumuzun okuma hakkı elinden alınmamalıdır.

- Y.O.’nun sınıfındaki iki arkadaşının anneleri: Çouklarımızı milyarda bir bile risk olsa okula yollamayız.

Bu “net” görüşler hakkında şunlar söylenebilir:

(1) Bilim için yapılan çeşitli tanımların ortak yanı denilebilecek nokta, asla, mutlaka, kesinlikle ve bu gibi kesinlik ifade eden yargılara yer olmadığıdır. Aynı sınıfta okuyan iki çocuğun kanlarının birbirine bulaşması riskinin sıfır olduğu söylenemez.

Sınıfta oturmakta olan çocuğun başına ömrünü doldurmuş bir uydu parçasının düşme olasılığı dahi “asla” değildir.

Olsa olsa, eğer varsa sayısal bir ölçüm sonucunu belirterek (binde 3, onbinde 8 gibi) ya da bu bilinmiyor ama mertebesi hakkında bir ipucu var ise “az”, “çok az” gibi bir öznel tanımlamayla belirtim yapmaktır.

Konusunun uzmanı olduğu belli olan bir bilim adamının “asla” demesi ve bilimi-hangi niyetle olursa olsun- başkalarında yanıltıcı kanılar uyandıracak şekilde kullanması yanlıştır.

(2) Esas dikkat çeken ifade, çocukları Y.O. ile aynı sınıfta okuyan annelerin -kesin, kendilerinden emin, bilmiş tavırlarıyla destekli- “milyarda bir risk olsa bile..” deyimleridir.

Bu ifadeden anlaşılmaktadır ki, doğal olarak çocuklarını koruma kaygısı içindeki anneler, “risk” ve “olasılık” kavramları hakkında bilgi sahibi değillerdir. Bu anlaşılabilir.

Ama daha önemlisi, matematik terminoloji ile olmasa da, yaşam denilen sürecin, “riskler denizi içinde varlığını sürdürmeye çabalamak” demek olduğunu ve de aile, okul ve toplum üçlüsünün vermesi beklenen eğitimin, “çocuk ve gençlerin, bu çabanın araçları ile tanıştırılmak ve alışkanlık kazandırmak” demek olduğunu anlamamış olmaları, o kendilerinden emin ifadelerinden anlaşıldığına göre de bunu anlamaya pek istekli olmadıklarıdır.

Daha da ötesi, çoğu anne ve babanın -iyi niyetlerle olduğundan kuşku bulunmayan- koruma eğilimlerinin, çocukların bu tanışma ve alışma imkanlarını ellerinden aldıkları, yaşamın riskler denizine birdenbire atılmalarına ya da aksine koca koca insanların her şey için abi, baba, dayı, bacı ya da kurtarıcı aramalarına yol açtığıdır.

(3) “Riskler ortamı içinde varlığını sürdürme” süreci boyunca kullanılacak bir kavram, katlanılabilir risk kavramıdır. Denilebilir ki, tüm insanların tüm çabaları yüksek gördükleri riskleri katlanılabilir düzeylere indirmek, hatta mümkünse bu riskleri birer fırsata çevirebilmektir.

Evindeki eşyaları devrilmeye karşı sabitleyen kişi deprem riskini ortadan kaldırmaya değil, karşılaşma olasılığı bulunan yüksek riski katlanabileceği bir düzeye indirmeye çalışmaktadır.

(4) İlkokula giden bir çocuğu çevreleyen ve çoğu AIDS bulaşma olasılığına göre çok daha yüksek olan risklerden kimileri şunlardır:

- Okul helasından, kantininde ya da okul önünde açık satılan yiyeceklerden Hepatit kapmak,

- Okul kantinindeki sağlıksız yiyecekler nedeniyle obezite hastalığına yakalanmak,

- Okul servis aracı ile gidip gelirken kazaya uğramak,

- Okul saatleri dışında trafik kazasına uğramak,

- Uyuşturucu satıcılarının bir pazarlama yöntemi olarak kullandıkları, okul önlerinde satılan yiyeceklere uyuşturucu karıştırılması yoluyla uyuşturucu bağımlısı olmak,

- İnternet yoluyla olumsuz cinsel alışkanlıklar edinmek,

- Ezber yoluyla yaratıcılığının öldürülmesi,

- Tanrı’nın kendisine verdiği en etkili yaşam sürdürme aracı olan “öğrenme” yeteneğini, “öğretme illeti” nedeniyle okulda kaybetmek; daima başkalarının öğretmesini bekler hale -bir çeşit engellilik durumu- gelmek,

- Sınavlarda uygulanması adet olan gözetim yoluyla “potansiyel suçlu” olduğuna inandırılması ve böylece herkesi potansiyel suçlu olarak görme alışkanlığı edinmek,

- Annesi ve babası başta olmak üzere tüm yakın çevresindekilerin ortak çabaları sonucu, kendine yeter hale gelememek, herşeyden korkar hale gelmek, ancak başkalarının desteğiyle yaşamını sürdürebilecek şekilde “kalıcı sakatlık” sahibi olmak, vd vd.

Bütün bunlar için kullanılabilecek karşı önlem anahtarı, bu rikslerle karşılaştırmamak değil, tam aksine kontrollu olarak karşılaştırmak ve başa çıkma yöntemleri konusunda yaşına uygun yollarla “katlanılabilir risk” düzeylerine indirmeye çalışmaktır.

Çocukları, HIV ya da bir başka fiziksel ya da zihinsel soruna sahip yaşıtları ile aynı ortamda bulundurmak ve bu durumların gerektireceği “riskleri katlanılabilir düzeylere indirme araçları”nın neler olduğunu araştırıp uygulamaktan daha iyi bir eğitim olamaz. Hatta bütün diğer dersler bırakılıp yalnız bunlar öğrenilse daha da iyi olur (hiç olmazsa ezber ve gözetimli sınavlar yapılmamış olur).

Bunun sorumluluğunu -ya da gerektirdiği sabır ve çabayı- üstlenmeyip, risk ortamlarından uzak tutmak ise kısa süre için riskleri azaltır gibi görünmesine rağmen orta ve uzun vadede mutlak bir risk ortamının içine atmak demektir.

Kendi başına bir başka ülkeye seyahat etmeyi ve bunu ucuz yollarla gerçekleştirmeyi hayal eden bir gencin, karşılaşabileceği çeşitli risk ortamları ile başetmeyi öğrenmesinden daha iyi bir okul olabilir mi? Böyle bir okula çocuğunu yollamayı kabul edebilecek kaç anne ve baba vardır?

Ama hergün öykündüğümüz çağdaş ülke insanları ancak böyle yetişebilmektedir. Kendi başlarına seyahat eden, dağlara çıkan, yaşamın çeşitli yüzlerine ellerini sürebilen, bazen ayağı sürçüp eli yanan ama ayakta kalmayı başarabilen insanlardan oluşan bir toplum, milyarda bir risklerden uzak kalmayı yeğleyen bilmiş tavırlı insanlarla gerçekleştirilemez.

İstanbul’da neler oldu?

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

İstanbul’daki son terör olayları çok sayıda yorumu da beraberinde getirdi. Geniş bir alana yayılan buyorumların bir ucu “insanlıktan nasibini almamış birkaççapulcunun…..” olarak başlayan yorumlardır. Kaçınılmaz olaraksonları da “polisimizin ve yüksek teknolojinin vs dolayısıyla 12saatte aydınlatılmış…..” şeklinde bitmektedir.

Yorum spektrumunun diğer ucunda ise gayet alışık olduğumuz EYBAGOA tipinde yorumlar bulunmaktadır. (EYBAGOA, “Eksik ve/ya Yanlış Bilgilerin Ardarda Getirilmesiyle Oluşturulan Analizler” demektir.

İstanbulda son olarak meydana gelen olayların nasıl bir büyük resim içinde yer aldığını bilenler -Türkiye içinde ve/ya dışında- kuşkusuz vardır. Ama diğer yandan da her tür olayı kendi sabit düşüncelerini destekleyecek şekilde yorumlayan insanların çoğunlukta olduğu bir gerçektir ve bu normaldir de. Sıradan çoğunluk ve nadir azınlık yalnız toplumumuzun değil, tüm toplumların kompozisyonudur. Hattâ böylesine bir bileşim belki de gündelik yaşamı kolaylaştırmaktadır.

Benzer beğenileri, nefretleri, değer yargılarını paylaşanlar, suyu arayan bitki kökleri gibi, her türlü olayı filtre ederek kendi değerlerini destekleyecek hale getirebilirler. Böylece ortaya, o değerler için giderek “sağlam gibi” görünen dayanaklar çıkmaya başlar. Bu düşüncelerin iletildiği diğer sıradan insanların, bütün bu ikna edici dayanakları sorgulamaya ne vakitleri ne imkânları ne de becerileri vardır. Yapabilecekleri tek şey, kendi önlerine koyulan analizlere kendi eksik ve/ya yanlış bilgilerini katarak “değer yandaşları”nı motive edebilecek katkılar üretmekten ibarettir.

Ama mesele burada değildir. Mesele, sıradanlığın nedreti aşmasında, sıradan düşüncelerin egemen hale gelmesindedir.

Son terör olayları hakkında her birey ve kurum kuşkusuz kendi veri-tabanı ve kendi sonuç çıkarsama algoritmaları uyarınca analizler yapacaktır. Ünlü bir yabancı şirketin merkezi ile aynı sokakta evi bulunan vatandaşın veri-tabanındaki bilgi -ki çıkaracağı sonuçlar için yeterlidir-, “terör olaylarının genellikle bu tür yerlerde yoğunlaştığı“dır. Kullanacağı algoritma da yine yalındır: “imkânım varsa buradan taşınırım, yoksa tevekkül ederim.” (Nitekim, tüpgaz dolum tesisleri ile altlı-üstlü oturanlar genelde bu ikinci ölçütü kullanırlar.)

Kendini, mahalle kahvesindeki arkadaşlarına dünya olaylarını açıklamak zorunda hisseden emekli vatandaşın veri-tabanı ve algoritması ise bu denli yalın olamaz, mahallenin raconu daha sofistike analizler ister. Yani hem heyecan yapacak, hem fantezilerini besleyecek, ama hiçbir şekilde de somut bir şeyler yapmasını, kendine bakmasını, yargılamasını, gerekirse değiştirmesini gerektirmeyecek analizler.

Mahalle kahvesi raconunda şu soru yasaktır: “nereden biliyorsun?” Bu yasağın nedeni, aynı düşünce biçiminin kahvedeki diğer kişilerce de sık sık kullanılması, bu silahın her an herkese dönebileceğinin iyi bilinmesidir.

Diğer yandan kurumlar da olayları kendi amaçları doğrultusunda analiz edeceklerdir. Örneğin istihbarat kurumları ile ilçe belediyeleri ya da başbakanlığın analizleri farklı veri-tabanlarını ve farklı algoritmaları kullanacaklardır.

Bu nedenle, neler olduğu konusunda kişiler ve kurumlar adına yorum yapmak yerine, onların yorumlarının sohbetten ya da iç boşaltmadan öte bir anlam taşımasına yardımcı olabilecek sorular soralım. Bu sorulara cevaplar -ama tam ve güvenilir cevaplar- vermeye hazır olmayan yorumların, ancak kahvehanelerde sanal heyecan arayan emeklilerin işlerine yarayabileceğini lütfen hatırdan çıkarmayalım. İşte, amacı yeni sorular sormayı özendirmek olan birkaç soru önerisi:

· Son terör olaylarını doğru analiz edebilmek için sorulması gereken doğru sorular hangileridir, bunlar nasıl bir yöntemle bulunabilir?

· Bu iki soruya verilecek yanıtların doğru olup olmadığından nasıl emin olunabilir?

Çoğunun sınırları örtüşmeyen aşağıdaki olgularla ilgili veri-tabanları ve bunların son terör olayları ile bağlantıları bilinmeksizin yapılabilecek akıl yürütmelere ne ad verilebilir?
- Coğrafi sınırlar,
- Siyasi egemenlik sınırları,
- Fiili egemenlik sınırları,
- Egemenlik emelleri sınırları,
- Çokuluslu şirketlerin egemenlik sınırları (herbir mal ve hizmet için ayrı ayrı),
- Uyuşturucu üretimi-dağıtımı-tüketimi,
- Silah üretimi-dağıtımı-kullanımı,
- Kara para üretimi ve aklaması,
- Yüksek nema arayan uluslararası serbest paranın dolaşımı,
- Kaçak işçi üretimi-dağıtımı-istihdamı,

o Yukarıdaki her bir haritanın, kendilerine yönelik tehditlere karşı kullanabileceği kozlar.

· Bu bilgilere kimler sahiptir, nasıl sahip olunabilir, nasıl güncel tutulabilir?

· Meydana gelen olayların açıklamalarını yapmaya başlamak için bir ritüel sadakatiyle şunların yapılması istenilebilir mi?

Açıklamasında yararlanacağı tüm varsayımları -kendisine ne denli aşikâr görünürse görünsün- baştan ortaya koyması,
Açıklamasında yararlanacağı tüm verileri ve kaynaklarını açıklaması; kaynaklarının açıklanması sakıncalı ise gerektiğinde açıklanabileceğinin güvencesini vermesi,

o Bir başka nedenle yermek ya da övmek istemlerinin -varsa- açıklama içine sokuşturulmaması.

· Terör nedir?

o “Akıl sağlığıyerinde olmayan, insanlıktan nasibini almamış, psikopat yaratıkların eylemidir”

o “Türkiye’yi bölmek isteyenlerin manipülasyonlarıdır”

o “Türkiye’yi ABD yanına çekmek isteyenlerin oyunudur”

o “İslamı karalamak isteyen fanatik Hristiyanların komplosudur”

o “Türkiye’yi İslamdan dönmüş sayanların bir öç alışıdır”

o “Terör bir jenerik adlandırmadır. Herhangi bir, ama “belirli” bir amaçla yapılan, tasarımlanmış, yapanlarca haklılığından hiç kuşku duyulmayan, bu nedenle de her türlü aracın kullanımının mubah sayıldığı, tasarım ve uygulanmasında her türden insanın yer alabildiği, tasarımın güvenliği açısından herbir aşaması arasında firewall’ların yer aldığı, yandaşları açısından kutsal, karşıtları açısından ise aşağılık bir süreçtir”

tanımları ne kadar doğrudur?

· Terörün sonuçlarına karşı oluşan boşalma, öç alma duygularımızla karıştırmaksızın terörü objektif olarak anlamamız gerekir mi, yoksa bu bir vakit kaybı mı olur?

· Xerox şirketi (fotokopi makineleri üreticisi) Polo Alto’daki araştırma merkezinde, makinelerin kullanımındaki hataları analiz etmek için antropologlar çalıştırmaktadır. Fotokopi makinesinden daha karmaşık olduğu şüphe götürmeyen terör olaylarını “anlamak” için ise polislerimiz ve valimiz yeterli sayılmaktadır. Xerox mu işi abartıyor biz mi anlamıyoruz?

Bu kadar uzun bir süzgeçten geçirmeye kalkınca söz söyleme ya da yazmanın epey güçleşeceği tahmin edilebilir. Ama kasıtlı ya da kasıtsız bilgi kirlenmesinin önüne başka türlü geçilemeyeceği de açıktır.

Bu sınırlamalar kesinlikle kahvelerdeki yurttaşlarımız için geçerli değildir ve olmamalıdır. Onlar gönüllerince fantezilerini kurabilir, kızgınlık ve beğenilerini olayların açıklamalarının içine sokabilir, temennilerini, tahminlerini, bilgilerini, bilmediklerini birleştirerek kurgular yapabilir ve çevrelerindekileri eyleme -ya da en azından açıklamalarını onaylamaya- davet edebilirler. TV’deki “Ekmek Teknesi” dizisindeki hahve sohbeti tam böyle değil midir?

Bu geniş kesimin dışındaki azınlık için en sağlam yol sorular sormaktır. Doğru sorular doğru cevaplar elde etmenin biraz uzun ama en güvenilir yoludur. (http://www.tinaztitiz.com/yazi.php?id=563).

ÇOCUKLARIMIZ VE SORUMLULUKLARIMIZ

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

Hemen tüm anne ve babaların bu soruyu kendilerine -değişik biçimlerde de olsa- sık sık sordukları biliniyor. “Çocuğumu nasıl yetiştirmeliyim? Ortama uyum gösterecek şekilde mi yoksa evrensel doğru-iyi-güzel ölçülerine göre mi? Ben uzman olmadığıma göre bu konuda kime güvenmeliyim?” ve benzer birçok soru.

Pedagoji bu soruların daha çok “nasıl” kısmıyla ilgili. Bir bakıma “ne”ler öğretileceği belli, “nasıl” öğretileceği konusu işin güç yanı imiş varsayılıyor.

Pedagoglar bu “öğretme” işiyle uğraşadursunlar, “neler” öğretileceği işin en karışık tarafı oluyor. İşte eğitim sistemi burada devreye giriyor ve tüm yurttaşlara -ilköğretim sırasında- şu öğreti ezbere belletiliyor: aklınıza gelenler -her neler ise- doğrudur; onları sorgulamayın ve sorgulatmayın; bunları çocuklarınıza da ezbere belletin!

Bunun yalnız ülkemize has bir insan hakkı ihlâl türü olduğu sanılmasın. En medeni sayılan ülkelerde de bu paradigma böyledir. Örneğin 2.5 milyon ev okulunda (home schooling) eğitim gören ABD’li çocukların neler öğreneceklerine ebeveynleri karar verir. Danimarka’da örgün eğitim almak istemeyenler evlerinde eğitilebilirler ve onların neler öğreneceklerine yine aileleri karar verir.

Buradan, ailelerin kategorik olarak yanlış şeyler öğrettikleri yargısı çıkarılmamalıdır. Böyle bir şey istatistik bilimine aykırıdır. Değerli mankenlerimizin sunduğu kültür ve magazin programlarından dahi doğru birşeyler öğrenilebilir.

Şu birkaç öneri, “acaba neleri nasıl öğretsem ve neleri nasıl öğrenmese” çelişkisi içindeki anne ve babalara yardımcı olabilir. Böyle bir kuşkusu bulunmayanlar içinse zaten sorun yoktur.

o İnsanlar (ve tek hücreliler dahil tüm canlılar), ana rahmine düştüğünden itibaren -belki de daha önce- öğrenmeye başlayan birer süper öğrenme makinesidirler. Neleri nasıl öğreneceklerini herkesten iyi bilirler. Ondan sonraki tüm “öğretme” girişimleri bu yeteneği giderek azaltır.

o İnsanlar dışındaki tüm canlılar, türlerinin bu müthiş yeteneğinin farkına varmışlardır. Yalnızca insan, o çok övündüğü aklı sayesinde “öğretme” denilen zihinsel dondurma metodunu keşfetmiş, sonra da bunu akademik bir disiplin haline getirerek sorgulama dışına çıkarmıştır. Tanrının sorgulandığı günümüzde tek sorgulanmayan kesim eğitim akademisyenleridir.

o İnsan dışındaki canlılar ve onlara bakmayı akıl edebilen çok az sayıdaki insan, yaşam sürdürme sırasındaki sorun çözme girişimlerinin izlenip, henüz o beceriyi kazanmamış yavrularca (yani çocuk ve gençler) tekrarlanmasının “öğrenme” olduğunu keşfetmiştir.

o Bunu keşfedememiş olanlar ise, , “yapılmasını istedikleri şeyleri sürekli söylemek ve bir yandan da onların aksini yapmak” gibi bir yolun “öğretme” olduğunu sanırlar.

o Öğrenme konusunda anne ve babanın birkaç sorumluluğu ise şunlardan ibarettir:

· Çocuğunuz, ihtiyaçlarını saptama ve bunları çevresine iletme konusunda doğuştan bir uzmandır; bu iletim becerisini -korkutma, hoşnutsuz tavır takınma vb yollarla- köreltmemeniz yeterlidir. Bu nedenle onun adına ihtiyaç varsaymayın, sadece ilettiklerini anlayabilecek şekilde kendi iletişim becerinizi geliştirin.

· Öğrenme ortamları hazırlayınız, doğrudan öğretmeye çalışmayınız. Yaşamın her saniyesi bir öğrenme ortamıdır. Çocuklarınızın, sizi her an izlediklerini, yaptıklarınızı, yapmadıklarınızı, tavırlarınızı, hattâ duygu ve düşüncelerinizi okuyarak, sizin yaşamınızı sürdürme yolunda akılcı, ahlâklı ve güzel davranmakta olduğunuzu varsaydıklarını biliniz. Komşuya söylediğiniz küçük yalanın, içtiğiniz sigaranın, yüzünüzdeki ya da sesinizdeki gerginliğin hep “yaşam sürdürme” gereği olduğunu varsaymakta ve onları -olağanüstü bir başarıyla- öğrenmektedirler. İşte bütün bu anlar onlar için birer öğrenme ortamıdır.

· Oluşturduğunuz öğrenme ortamları ile öğretmeye kalkıştıklarınızın çelişmesi ise bütünüyle yanlıştır. Söylediği ile yaptığı uyuşmayan insanlar ancak böyle yetiştirilebilir. Bunun için her an ne yapıp ne söylediğinize dikkat edin. Ayrıca da az söyleyin.

· Kendi özlemlerinizi, tutkularınızı, beğeni ya da nefretlerinizi kendinize saklayın, çocuklarınıza da benimsetmeye çalışmayın. İdeolojik tercihlerinizin yalnız size ait olduğunu açıkça belirtin, çocuklarınızın farklı tercihlerde bulunmalarını güçleştirici ortamlar hazırlayarak dolaylı benimsetme yoluna sapmayın.

· Çocuklarınızı yaşamın çeşitli güçlükleri karşısında çaresiz bırakmak istiyorsanız onları gereğinden çok koruyunuz. Unutmayınız ki onları risklerden korumanın en iyi yolu kontrollu risk ortamlarıyla tanıştırmaktır (http://www.tinaztitiz.com/yazi.php?id=631). Sorunlardan uzak tutulan çocuklar korkak, çaresiz ve dolayısıyla da saldırgan olurlar.

· Yaşadığınız dönem ebeveyninizinkinden daha hızlı, daha müşkülpesent, daha yarışımcıdır. Her şeyi onlardan daha hızlı ve daha iyi yapmak, daha çok rekabet etmek zorunda olduğunuzu biliyorsunuz. Anne veya babanız bir yabancı dili şöyle böyle bilebilir, ama siz daha iyi bilmek zorundasınız. Onların zamanında en karmaşık alet daktilo idi. Siz bilgisayar kullanmak zorundasınız.

Çocuklarınız ise sizinkinden daha hızlı, daha iyi ve daha yarışımcı olmayı gerektiren bir ortama doğdular. Bu gerçeği kavrayın ve öğrenme ortamlarını ona göre oluşturun.

Bu bağlamda önünüzdeki en büyük engel, sahip olunması gereken becerilerin (yabancı dil, bilgisayar vbg) adlarıyla oynaşıp içeriği ile ilgilenmeyen yüzeysel yaklaşımlardır. Bu kargaşa içinde çocuklarınız için tatminkâr birer öğrenme ortamı oluşturmanız güç olabilir. Ama biliniz ki onları bekleyen yaşam ortamı sizin sahip olduklarınızdan daha fazlasını isteyecektir.

Çevrenizdeki yapaylıklar, yüzeysellikler, üstünkörülükler sizi kızdırabilir, hattâ bu becerilere karşı antipati duymanıza neden olabilir. Bu tür duygularınıza dikkat ediniz. Çocuğunuzun geleceğine antipati duyamazsınız.

· Çocuğunuz hangi yaşta olursa olsun, en iyi öğrenme ortamları onlara sorumluluk vererek yaratılabilir. Bunun için tüm imkânları kullanıp sorumluluk yükleyin. Aksi halde yaşamı boyunca sadece talep eden, kendi dışındaki dünyayı kendisine refah ve mutluluk sağlamaya zorunlu sayan, ama kendisinin hiçbir vecibesi bulunmadığına inanmış bir kişilik ortaya çıkacaktır.

o Bütün bunlar çok karmaşık ve güç geliyorsa kondom kullanınız!

Teşvik ve destek: İki yanı keskin kılıç..

25 May 2012 / 0 Comments / in Devlet, Ekonomi, Genel/by tinaztitiz

Yalnız teşvik değil hemen her şeyin, iyi kullanıldığı takdirde iyi, iyi kullanılamadığı takdirde de kötü sonuç(lar) üretmesi, değişmez bir kural gibidir.

Rekabet gücümüzün artırılmasında kilit noktalardan birisi olan “Teşvik ve Destekleme Yönetimi” konusunda düşüncelerimi aktarmak istiyorum.

“Teşvik” ve “destekleme”, kavramsal olarak şu şekilde anlaşılmalıdır: Mevcut olmayan bir tutum, davranış ya da eylemi mevcut kılabilmek için, bunları caydıran neden(ler)in ortadan kaldırılması ya da etkilerinin azaltılmasının sebep olacağı maliyetin “bir bölümünün” karşılanmasına “teşvik (özendirme)” denilmelidir.

Bir mal ve/ya hizmet üreticisinin ülke dışından maruz kalacağı ve bir başka yolla -uluslararası rekabeti sağlama anlaşmaları, diplomasi, karşılıklılık, baskı gibi- giderilemeyen haksız rekabet koşullarının etkilerinin yine “bir bölümünün” devletçe karşılanması ise “destekleme” olarak anlaşılmalıdır.

Burada kullanılan “bir bölümü” deyimi son derece önemlidir. Çünkü hangi nedenden doğmuş olursa olsun, teşvike ihtiyaç duyulan olgunun maliyetinin yüksekliğine neden olan unsurlarla mücadele için bir dürtüye ihtiyaç vardır. Maliyet artırıcı etkilerin “bir bölümü” yerine “tamamının” tazmin edilmesi halinde bu dürtü ortadan kalkmış olacaktır. Maliyet artırıcı etkinin ne kadarlık bölümünün tazmin edileceği yani teşvik oranı, bu bakımdan son derece önemli bir konudur.

Bu yaklaşım, geleneksel teşvik anlayışından -ödüllendirme yoluyla harekete geçirme- farklıdır. Geleneksel “ödüllendirme” anlayışı, “olması istenilen”i engelleyen neden(ler) ile ilgilenmediği için çoğunlukla “imajiner (hayali)” oluşumlara yol açmaktadır. Çünkü engelleyen neden(ler) sürmekte, fakat ödüller de özendirmektedir. İmkansızlık ve ödülün tahrik ediciliği birleşince “imajiner” olgular kaçınılmaz olmaktadır.

İki örnekle bu tanımı somutlaştırmak gerekirse:

ÖRNEK 1- İşsizliği azaltmak için kuruluşların daha çok eleman çalıştırması isteniyor ise nasıl bir teşvik sistemi tasarlanabilir?

Kuruluşları eleman istihdamından caydıran sebepler gözden geçirilirse;

Elemanın sebep olduğu vergi ve sigorta gibi mali yükler,
Elemanın sebep olduğu kıdem tazminatı yükü,
Belirli çalışan sayısına ulaşıldığında doğan yasal vecibeler (kreş, spor sahası vb.),
Elemanların ortalama beceri düzeylerinin düşüklüğü nedeniyle ilave elemanın fayda / maliyet oranının düşüklüğünün yarattığı caydırıcılık.

Bu faktörlerden bir kısmı için indirim uygulanabilir, bir kısmı için yasal vecibeler hafifletilebilir, bir kısmı için de beceri kazandırma vb. doğrudan destekler sağlanabilir. Görülmektedir ki, hepsinin olumsuz etkilerini ortadan kaldırabilecek tek cins bir mali telafi (beher çalıştırılan kişi başına prim gibi) aracı işe yaramayabilecektir.

ÖRNEK 2- Kuruluşları ihracata yöneltmek için nasıl bir teşvik sistemi uygulanabilir?

Kuruluşları ihracattan caydıran sebepler saptanmaksızın yalnızca prim vermek yoluyla istenilen artış sağlanamayacağına göre öncelikle olası caydırıcı sebepler belirlenmelidir. Örneğin:

İhracat yapılabilecek pazarların bilinmeyişi
Meslek kuruluşlarının yetmezliği
Mevzuat yetmezliği
Politik müdahaleler
Kuruluşların bilgi eksiği
Bu pazarlarda yer tutmuş rakiplere göre daha pahalı ve/veya düşük kaliteli üretim yapılması
İşçilik girdilerinin pahalı oluşu
Kuruluşun sorumluluğundaki sebepler; (iş standardı uygulanmayışı, ücret sistemi bozukluğu, verimsizlik,
Planlama yetersizliği, lojistik yetmezliği nedeniyle boş geçen süreler vb..)
İdarenin sorumluluğundaki sebepler
Vergi ve sigorta yükleri
Yasal vecibeler (kreş, spor sahası vs.)
Yetersiz beceri dokusu
Bürokratik sistemin yetersizliğinin sebep olduğu maliyet
Kural kirliliği
Bilgisi yetersiz bürokratik kadroların sebep olduğu maliyet
İyi tasarlanmamış sistemlerin sebep olduğu maliyet
Rüşvet vb. yükler
Kalabalık kadro = düşük nitelik = düşük ücret döngüsü
İş ahlakının yetersizlikleri
İş sahibinin bilgi eksiği
İş sahiplerinin olası ahlaki sorunları
Malzeme girdilerinin pahalılığı
Gümrük ve fonlar
Taşıma maliyetlerinin pahalılığı
Enerji, su, vb.. girdilerin pahalılığı
Finansmanın pahalılığı
Kredi faizleri yüksekliği
Yüksek enflasyon
Bankaların yüksek maliyetleri
Batık kredi fazlalığı
Devlet bankacılığı
Projelerin yetersizliği
Projelerin iyi incelenemeyişi
Devlete ödenen payın yüksekliği
Finansal enstrümanların yetersizliği
Mevzuat yetmezliği
Araştırma eksiği
Yüksek vergiler
Yetersiz vergi yönetimi
Teknoloji yetmezliği
diğer sebepler

Bu basit analizden dahi görülebileceği üzere, bu unsurların etkilerini yok edecek ya da azaltabilecek önlemler tek tek alınmadan, yalnızca ihracat teşvik pirimi ile ihracatı tam olarak özendirmek imkânsızdır.

Faktörlerin bir kısmı prim ile telafi edilebilirken, geri kalanları primle giderilemez. Örneğin teknoloji yetmezliğine, iş ahlakı eksiğine ya da kural kirliliğine karşı prim ödemenin yararı yoktur.

Gerçekte de ihracat teşvik primleri yoluyla ihracat bir miktar artmış, daha fazla zorlanınca ve diğer unsurlar düzeltilemediği için teşvikler suistimale (hayali ihracat) dönüşmüştür.

Sonuç olarak uygun bir teşvik sistemi, teşvik edilmek istenilen “şey”i caydıran unsurları giderecek bir önlem paketi olmak zorundadır. Yani teşvik, tek kalemden oluşan (prim gibi) bir enstrüman olamaz.

Teşvik paketleri, bir defada bir mevzuat vazetmekle uygulanamayan, bir bölümü zaman içine yayılmak zorunda olan paketlerdir. Çünkü bazı tedbirler birer projedir. Bu özelliği dolayısıyla, her programda olduğu gibi teşvik paketlerinin de yönetilmeleri gerekir.

Bütün bu programların uygulanmasına rağmen, elde olmayan nedenlerden dolayı (bir ülkenin bir pazara coğrafi olarak yakınlığı, bazı hammaddelerin varlığı, önceden beri o pazara hâkim oluşu vb..) rekabet gücü yine de düşük kalıyorsa, o takdirde prim yoluyla destekleme yapılabilir ve yapılmalıdır.

(1996)

türban

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

Başörtüsünü, kendilerinin “doğru”,”iyi” ve “güzel” değer yargısı tercihlerini “sergilemeyi” ifade eden bir ideolojik simge olarak kulanabilmek için, aynı başörtüsünü ideoloji dışındaki amaçlarla -inancı gereği saçını göstermemek,soğuktan korunmak, saç dağınıklığını gizlemek ve bu gibi-kullananların arasına karışanlar, yarından itibaren bu “perde kullanma” yönteminden vazgeçseler ve belirli bir formdaki -mesela-”yüzük”leri kullanmaya başlasalar acaba neler olur? Bu konuda ne Anayasa Mahkemesi kararı ve ne de üzerinde uzlaşılmış bir “bu, şu demektir?” yargısı bulunmadığına göre, bu “tanıma yüzükleri“ni yasaklamak ya da en hafifinden tavır koymak mümkün olamayacaktır. Hattâ daha ileri giderek, olası bir yasaklama halinde simgeyi değiştirip bir yenisini -mesela rozetleri sağ yakaya takmak, kafa tokuşturarak selamlaşmak gibi- ortaya sürmek de mümkün olabilecektir. Kolayca anlaşılabileceği gibi bu tür simgelerle başa çıkmanın -zora başvurmaksızın- bir yolu yoktur. Peki, düşünce ve inançlarını simgeler yoluyla açığa vurma isteğinin altındaki -bu denli mücadeleyi besleyebilen- güçlü neden nedir? Bu soru’nun yanıtı, çok aşına olduğumuz bir kavramla ilgilidir: “koşullandırma”!. Bir ideolojinin simgelerinin yeterli sıklıkta tekrarlanması, giderek ideolojinin özünün de benimsenmesine yol açmaktadır. Tarihte hemen tüm ideolojiler bu tür simgesel koşullandırma aracını kullanmışlardır. Simgeleri -isteyerek ya da görüntüyü kurtarmak amacıyla- kullanmayı seçenler, direnenler ya da kararsızlar için önemli bir baskı aracı olabilmektedir. Güçlüden yana olmak insanoğlunun önemli bir zafiyetidir. Dolayısıyla, bir ideolojiyi yaymak isteyenlerin ilk adımı onun simgeleri konusunda koşullandırma yaratmaktır. Ama bu kesinlikle bir nihai hedef değildir, hatta nihai hedef açısından komik denecek kadar anlamsızdır da. Esas satılmak istenilen ideolojinin özüdür ve bu öz satılmadıkça -ya da bu yolda çaba harcanmadıkça- simgelerle uğraşmak aptalcadır. Başörtüsüne karşı olanların gerçekteki endişesi ise tabii ki başörtüsünün kendi olmasa gerekir. Gerçek endişe, “kimsenin kendi inancını başkasına kabul ettirmeye -hiç bir yolla- zorlamadığı” bir ortak yaşam biçimi olan laik yaşamın bir yolla -kanlı ya da kansız- değiştirilmesidir. Son derece esnek bir ideolojik koşullandırma aracı olan simgelerle -orta ve uzun vadede- başa çıkılamayacağına göre, bu simgelerle atbaşı yürütülen “öze ilişkin çabalar“a dikkat edilmelidir. Simgesel çabalar aslında bu “öze ilişkin çabalar” için mükemmel bir perdeleme yaratırlar. Öze ilişkin çabalar, simgesel çabalar gibi “ince” değildir ve tarihteki tüm ideolojik mücadeleler hep aynı şu kaba aleti kullanagelmişlerdir: kendi düşüncesini dayatmak! Bu ise ya doğrudan ya da aşamalı -önce tek tip düşünme biçimi sonra tek tip düşünce- olarak yapılmaktadır. Başarılı(!) totaliter ideolojilerin hemen hepsi bu “aşamalı” yöntemi kullanmışlardır. Buradan, totaliter rejim çabalarına karşı uygulanabilecek hemen hemen tek mücadele yöntemi de ortaya çıkmaktadır. Bu, hangi yolla olursa olsun ve ne denli sevimli ve çağdaş olursa olsun tek tip düşünme ve tek tip düşüncenin dayatılmasını reddetmektir. Dini ya da siyasi hangi ideoloji olursa olsun, tek tip düşünme ve düşünceyi ister simgesel koşullandırma ister siyasi dayatma ister kanlı ister kansız olarak sevdirmeye, ikna etmeye, alıştırmaya, zorlamaya çalışmamalıdır. Toplumumuz, birkaç ana fay hattı boyunca kamplara ayrılmışlardır. Bunların başında da “laikler” ve “dindarlar” gelmektedir, daha doğrusu kendilerine bu adları vermektedirler. Her iki kesim de küçük(!) bir farkla yukarıdaki satırlara yürekten katılacaklardır: “bizim gibi düşünmek kaydıyla kimse kimseyi zorlamamalıdır, çünkü bizim doğrularımız, iyilerimiz ve güzellerimiz, onlarınkinden daha doğru, iyi ve güzeldir!”. Peki şimdi bir soru: simgelerle başa çıkmanın güçlüğünü, başörtüsünün ardında belirli bir dünya görüşünü yaymanın esas hedef olduğunu, esas mücadele edilmesi gerekenin “düşünme biçimi ve düşünce dayatması” olduğunu, başörtüsüne karşı olanlar bilmiyorlar mı? Başörtüsüne karşı olanlar tek kişi değildir. İçinde bunu düşünememiş, sadece göbeğini açamayacak olmanın endişesini taşıyanlar da bulunabilir. Nitekim laikliğin talihsizliği denilebilecek bu kişilere göre şeriat düzeninin kaybettireceği, meyhanelerin, genelevelerin ve porno TV kanallarının kapatılacak olmasından ibarettir. Ama laik kesim içinde yukarılardaki basit akıl yürütmeyi yapabilenlerin çoğunlukta olduğu da neredeyse kesindir. Peki o zaman niçin başörtüsü gibi, Batılıların deyimiyle bir “hayalet sorun” ile uğraşıyorlar da, tek tip düşünme biçimi ve düşüncenin öğretildiği ve öğretilen insan sayısı arttıkça da başarı kazanıldığının sanıldığı alana, yani eğitim alanına gözlerini çevirmiyorlar? En çağdaş öğretimlerin yapıldığı söylenen okullarımızda, üniversitelerimizde öğretilenlerin doğruluğundan kuşkulanan insan sayısı acaba kaç kişidir? Bu soru’nun yanıtı pek basit değildir. “Bizi yönetenler düşünen insan istemiyor” ya da “biz soran sorgulayan çocuklar yetiştiriyoruz ama vs” kolaycılıklarını bir kenara bırakıp bu soruyu düşünelim. Tekrar soralım. Bu soru ile oynayalım. Bu soruyu gerçekte hiç sormadığımızı söyleyenler olursa onlara kulak verelim. Kendi doğru, iyi ve güzel değerleri yolunda çocukları koşullandırmanın ne demek olduğunu ve nelere yol açtığını görmeye çalışalım. Ve lütfen, “peki ama nasıl?” diye sormayalım. Önce, doğru zannederek bugüne kadar yapmaya çalıştıklarımızın ve yapmaya halen devam ettiklerimizin aslında mücadele ettiğimizi sandığımız bağnazlıkları besleyen esas yakıt olduğu trajedisine yüreğimizi dayandırmaya çalışalım.

25 Mayıs 2012

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

“TANZİM SATIŞLARI”, REKABETÇİ SİSTEMİN NE DENLİ BENİMSENMEDİĞİNİ GÖSTERİYOR!

Bir gazete haberi:

………”Ekmeği 3500 liradan satmaya başladık. Rakip fırıncılar ise 4-5 bin liradan satmak istiyorlardı. Bize pusu kurdular, ben de silahımı çektim” dedi……….

Sabah erken saatlerde kuyruğa girip ucuz ekmek almak isteyenlerle ilgili haberler TV ve gazetelerde çarşaf çarşaf yayımlanadursun, ucuz ekmek satmaya kalkıp da bunu başaramayanlarla ilgili bu haber ne hikmetse ancak bir seri ilan kadar yere sıkıştırılmış.

Bu çelişki aslında şunları diyor:

Halkın çeşitli temel ihtiyaçlarını karşılayan kişilerin büyük çoğunluğu, rekabet ortamının yaratılamamış olmasından ötürü monopol ya da oligopoller kurmuşlardır. Bunların başında ise bir kısım fırıncı gelmektedir.
Belediye yönetimlerinin bir bölümü ne olup bittiğinin farkında değildir. Onlar mazur olup onları seçenler kusurludurlar.
Geriye kalan belediye yönetimleri ise olayın farkındadırlar. Bunlar da kendi aralarında üçe ayrılmaktadırlar:

Bir kısmı, rekabetin faydalarının bilincindedir, ama monopol ya da oligopoller tarafından ya sindirilmiş ya da satın alınmışlardır.
Bir kısmı yine rekabetin yararlarının farkında, ama halkın parasıyla halka ucuz(!) ekmek, et vs satarak yandaşlarına istihdam ve avanta sağlamayı tercih etmektedir.
Bir diğer bölümü ise rekabete inanmamakta, belediyenin daha güçlü olduğu için fiyatları tanzim edebileceğini zannetmektedir.

Büyüklerimizin medya aracılığıyla günde üçer öğün bize var olduğunu tekrarladıkları “serbest piyasa ekonomisi” masallarına inanan az sayıda saf girişimcimiz ise, devletin rekabet ortamını sağlayıp koruyacağına inanmakta ve sonra da başlangıçtaki gazete haberinde görüldüğü gibi sopayı yiyip aklı başına gelmektedir.

Bir baba(veya ana)yiğit Belediye Başkanı yokmudur ki Halk Ekmek denilen, monopol ve oligopollerin devamı için mutlak zorunlu bulunan bu gariplikleri özelleştirip sonra da ucuz mal ve hizmet arz etmek isteyen girişimcileri sopa yemekten koruyabilsin?

Halkın girişim gücü, yalnız ekmek ve et için değil, bu ülkede üretilen ve üretilmeyen her ne varsa tümü için en güçlü “tanzim” edicidir. Yeter ki kamu otoritesi -belediye ya da devlet-, girişimciyi fiziksel olarak saldırıdan koruyup, monopol ya da oligopol yoluyla rekabet ortamını bozup kolay para kazanmak isteyenlere fırsat vermesin.

Aranıyor!

Cumartesi, 13 Ağustos 1994

“İŞ”İNYENİ PARADİGMASI: BİR ÖRNEK

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

Bir kuruluşa zamanının tamamını satmak anlamına gelen “belirli bir ücret karşılığında o kuruluşun bordrosunda yer almak” paradigması yerini hızla bir yenisine bırakıyor. Bu yeni paradigma “katma değer satma”dır. Bir eğitim kurumundan mezun olan gençler artık, aşağıda mektubunu okuyacağınız Özge gibi yaratabileceği katma değeri pazarlıyorlar.

Birçok gencin israrla iş aramasına karşın bulamayışları kuşkusuz işsizlik denilen ve çeşitli nedenlerin bir bileşimi olan olgudan kaynaklanıyor ise de, önemli ölçüde bu paradigma değişiminden kaynaklanıyor.

Bu dönüşümün işveren ve işgören açısından anlamlı birer açıklaması var. İşverenler, bir kişinin zamanının tamamını satın alıp, kişinin o zaman içinde çeşitli katma değerler üretebilmesi için çabalıyor ve bunda ancak kısmen başarılı olabiliyor. Bu yeni paradigmada ise böyle bir sorun yok. İşgören, ürettiği -ya da üretmeyi taahhüt ettiği- katma değeri, sınırları çok belirli biçimde tanımlayıp ortaya koyuyor. İşveren bu katma değere ihtiyacı olduğunu düşünüyor ise fiyat konuşuluyor ve el sıkışılıyor.

İşgören açısından ise durum şöyle: bilgi ve becerilerini “götürü” biçimde satmak yerine, o bilgi ve becerileri kullanarak üretebileceği mal veya hizmet ürünlerini (katma değer) daha yüksek fiyatla satmak ve aynı zamanda kendi zamanının yönetimine sahip olmak.

Bu aynen, bir minerali -örneğin bor- ham olarak satmak yerine, ona katma değer ekleyerek satmanın daha yüksek getiri sağlamasına benziyor.

Ancak burada kritik bir nokta var: Bu mekanizmanın böyle işleyebilmesi için işgörenin bir katma değer üretebilecek bilgi ve becerilerle donanmış olması ya da öğrenmeyi öğrenmiş ve dolayısıyla da ihtiyaç olan bilgi ve becerileri kısa bir süre içinde öğrenebilir durumda olması gerekiyor.

İşveren açısından da bir koşul var: Yüksek derecelerle diploma sahibi olmuş kişileri bordrosuna alıp ne yaptıracağını tam bilmeden onların katma değer üretmesini beklemek yerine, beklediği katma değerin sınırlarını tam çizebilmeleri gerekiyor.

Aşağıya, böyle bu anlayışla yazılmış bir mektubu aynen alıyorum:

«Merhaba, ben Özge Yalçıner,

Bu yıl, Sakarya Üniversitesi Geyve Meslek Yüksek Okulu bilgisayar programcılığı bölümünü bitirdim. Bir kuruluşta ücretli olarak çalışmak yerine, çeşitli kişi ve kuruluşlara “zaman satmayı” düşündüm. Böylece, hem o kişi ve kuruluşlar, hem de kendim için daha yüksek katma değerler yaratabileceğim.

Sahip olduğumu düşündüğüm -ve denemesini yaptığım- çeşitli becerilere, sizin şahsen ya da kuruluşunuzun ihtiyaçları olduğunu tahmin ediyorum. Bu tahminimi, bilgi ve deneyimlerinden yararlandığım mentor’um da doğruladı.

Bu mektubu, bu tahmin üzerine, siz veya kuruluşunuzla bir sinerji yaratma olanağını aramak için yazıyorum.

“Bana / bize ne gibi katma değer yaratabilirsin?” gibi bir sorunuz olabileceği varsayımıyla, mevcut olasılıklardan -sadece düşünebildiklerimi- sıralamak istiyorum. İlkesel olarak böyle bir “alış-veriş” size/kuruluşunuza anlamlı geliyorsa, üzerinde görüşerek çeşitlendirebiliriz. Anlamlı geldi fakat sizin açınızdan şu an için uygulanması mümkün görünmüyor ise, yakın tanıdıklarınıza beni tavsiye etmeniz benim için yine değerli olacaktır.

Aklıma gelen katma değer başlıkları şunlar:

· Bilgisayar kullanan hemen herkesin bir yedekleme (back-up) sorunu vardır. Sizin de, disketlerde, bilgisayarınızın içinde ya da başka ortamlarda, çoğu zaman düzensiz ve arandığında bulunamayacak back-up’larınız olduğunu tahmin ederim. Bunları hem düzene sokar hem de belirli aralıklarla gelerek güncellerim.

· Yıllar boyunca kitaplıklar ve evrak dolapları şişer. Hem yer ihtiyacı artar hem de aradığınızı bulamazsınız. Size bu bağlamda 4 tür hizmet verebilirim:

(1) El altında bulunmaması, ama atılmaması da gerekenleri ayırmak ve göstereceğiniz yerlere yerleştirmek,

(2) Gereksizleri atmak,

(3) Geri kalanları düzenlemek,

(4) Aradıklarınıza kolay erişmenizi sağlayacak -bilgisayar destekli ya da bilgisayarsız- bir arşiv sistemi oluşturmak.

Bunlardan bir veya birkaçını seçebilirsiniz.

· Kuruluşunuz veya sizce üretilen mal ve hizmetlerle ilgili, internet üzerinde (Türkçe) araştırma yapar sonuçlarını size rapor ederim.

· Belirli konularda iletişim kurmak istediğiniz kişi ve kurumlarla, internet üzerinden sizin adınıza iletişim kurar, gereksiz mesajları süzer, sadece işinize yarayacak olanları size iletirim.

· Trafiğini kontrol etmek istediğiniz cep veya sabit telefonlarınıza ait ayrıntılı listeleri inceler, sonuçları hakkında derli-toplu bilgiler üretirim.

· Birden fazla kişinin katılacağı toplantıları organize etmek, uygun zamanlarını çakıştırmak çok güç ve zaman alıcıdır. Bu tür toplantıları organize ederim. Toplanmak istediğiniz kişileri ve uygun tarih aralıklarırzı bana bir yolla iletmeniz kafidir.

· Zaman içinde çok sayıda kartvizitinizin biriktiğini ve halen de birikmekte olduğunu sanıyorum. Bunlarla ilgili olarak şunları yaparım. Bu kartvizitlerin muhtemelen bir bölümünün iletişim bilgileri değişmiştir. Bunları kontrol edip güncellerim.

· Bu kartları aldığınız zaman, aldığınız kişiyle ilgili -ve kart üzerinde yazılı olmayan- bazı önemli bilgiler vardı. Bunların bir bölümünü şimdi hatırlamıyor olabilirsiniz; bir kısmını ise düşünerek hatırlayabilirsiniz. Bunları bilgisayar destekli bir sisteme kaydeder ve istediğiniz anahtar sözcüklere göre arama yapabilmenizi sağlarım. Örneğin, “Kardeşi yargıtay üyesi / bir kogrede tanıştım / kule tipi inşaat yapar /…..” gibi bir ipucu, aradığınız kişiyi bulmanıza yarar. Bu tür bir arama sistemi ile desteklenmeyen kartvizit defterleri bir anıdan fazlaca bir değer taşımıyor. Size böyle bir sistem kurarım.

· Tek olarak kapasitemi aşan konu veya hacimdeki işler için, benimle aynı standartta iş yapabilecek elemanlar bularak size yine tek olarak muhatap olmaya devam edebilirim.

Yukarıda da belirttiğim
gibi bu listeyi daha da çeşitlendirmek mümkündür. Burada karar
verilmesi gereken 2 nokta var:

(1)
Bu tür hizmetlerin,
sizin / kuruluşunuzun verimini ne ölçüde etkileyeceği konusunda
ikna olup olmadığınız,

(2)
Bu hizmetleri bu
şekilde (outsourcing) ya da sabit ücretli elemanlar eliyle sağlamak
konusundaki kararınız.

Mektubumu okumaya,
cevaplamaya ya da güvendiğiniz kişilere tavsiye etmek için
harcadığınız zamana şimdiden teşekkür eder, kişisel yada kurumsal
zaman kazandırma konusundaki önerimi olumlu değerlendireceğinizi
umarım.

Saygılarımla,

Özge Yalçıner

Tel: (0216) 478-2019

GSM: (0535) 316-7719

ozgeyalciner@hotmail.com»

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

Perşembe, 15 Ağustos 2002

Değerli dostlarım,

Bu kişisel mektubu, aşağıda açıklayacağım konu ile Türkiye’nin sorunlar yumağının sıkı ilişkisini doğru takdir edebilecek, sonra da gereklerini yapabilecek kişilere hitaben yazıyorum.

Oldukça uzun bir süreden-1994′den- bu yana, Ezbersiz Eğitim adı altında haberdar olduğunuzu tahmin ettiğim proje üzerinde, BEYAZ NOKTA® VAKFI şapkasıyla çalışıyorum.

Ezbersiz Eğitim başlangıçta yalnızca, eğitim hayatımıza -birkaç yüzyıldan beri- musallat olmuş olan ve “büyük olarak nitelediği kişi ve kurumların öğretilerini sorgulamadan benimsemek” hastalığı ile mücadeleyi, bu hastalığın dondurduğu “merakı ve onun doğal uzantısı olan sorgulamayı” tekrar canlandırmayı amaçlamış bir proje idi.

Kısa bir süre içinde hastalığın sadece bu “aklı dışlayıp kalben benimseme1″ ile sınırlı olmadığı, eğitim sürecinin her yanını -bir tümörün metastazları gibi- sardığı ortaya çıktı.

Bu noktadan itibaren de Ezbersiz Eğitim projesi -adını yine koruyarak-, müfredat tasarımından sınav sistemine, kendi kendine öğrenmeden akreditasyon sistemine kadar öğeleri içeren bütünleşik bir hale kavuştu. Bunun, bugünkü eğitim sisteminin gerçekçi bir alternatifi olduğunu söyleyebilirim.

Muhtemelen tahmin edebileceğiniz gibi, böyle bir sistemin karşısındaki direnç sistem dışından değil, o sistemi tasarlayan, yöneten, uygulayan ve hattâ kısmen de olsa bizzat o sistemden zarar görenlerden (öğrenciler ve velileri) geliyor.

Bu gözleme dayanarak bizler de Ezbersiz Eğitim projesinin ya hep ya hiç şeklinde savunulmasını terkedip, yerine, zamanına, hedef kitlesinin durumuna göre uygun olan parçalarının2 yerleşmesi yönünde çaba harcamaya başladık.

İşte, bu mektubumda size sözünü edeceğim parça, bu modüllerden bir tanesidir ve Türkiye’mizin bugün geldiği noktada kritik bir önem taşımaktadır. Bu, öğretme yerine öğrenme ya da kamuoyuna sunulacak adı ile Kişisel Gelişim Platformumodülüdür.

Gerek okul kurumu, gerekse onun dışındaki yaşam çevreleri, çocuk ve gençlerimizin doğuştan sahip oldukları bazı yeteneklerinin donmasına sebep oluyor. Donan bu yetenekler, yaşamın güçlükleriyle bizzat mücadele etmek, kalıtsal miras olarak sahip olduğu yetenekleri bu yolda harekete geçirebilmek kabiliyetleridir.

Bu doğal yeteneklerin başında da “öğrenme” gelmektedir. Öyle bir “öğrenme” ki, yaşamının her saniyesindeki her durumdan -iyi ya da kötü- ders almak ve bu yolla ana programı olan yaşamını sürdürme (survival) programına sadık kalmak.

(1)Kalben benimseme = yürektenlik (Türkçe) = by heart (İng.) = par coeur (Fr.), ezber (Fars.)

(2)Ezbersiz Eğitim projesinin modülleri şunlardır: Ezbersizlik, öğretme yerine öğrenme, senaryo temellilik, gelişkin Türkçe, derin algılamaya dayalı yabancı dil, gözetimsiz sınav (onur sistemi), doğrulama (akriditasyon sistemi).

Bu ana program,
“ihtiyaçlarının karşılanması senin değil çevrendekilerin
sorumluluğudur; sen sadece isteyebilir ya da şikâyet edebilirsin;
zaten istesen de bir şey yapamazsın” mesajlarıyla
donmaktadır.

Aslında bu donma da, onun
olağanüstü öğrenme yeteneğinin bir sonucudur. Çevresindeki, güven
duyması gerektiği öğretilen kişi ve kurumların bu örtülü
mesajlarını -ki açık mesajlar tam tersine olsa dahi- süratle
almakta ve ana programını ona göre değiştirmektedir.

Bazı küçük sorumluluklar
taşıyabileceği ilk çocukluk yıllarından itibaren, ihtiyaçları
çevresindekilerce karşılanmış -ya da karşılanması gerektiği telkin
edilmiş- olan çocuk, hayata atılması gereken yıllara geldiğinde iş
bulmayı da kendi dışındakilerin bir sorumluluğu olarak
görmektedir.

Çocuk ve gençlerimiz
genelde:

·
çevrelerinin
hangi uzaklıklara kadar uzandığını anlamaya çalışmak,

·
o çevrelerin
iş iklimlerini incelemek,

·
o iklimlerin
gerektirdiği bilgi-beceri-tutum-davranışların neler olduklarını
incelemek,

·
onları
kazanmaları gerektiğini idrak etmek,

·
arzuları ve
gerçeklerin her zaman bağdaşmayabileceğini anlamak

gibi yükümlülüklerini
üstlenmek yerine sadece istemekte ve de şikâyet etmektedirler. Buna
“öğrenilmiş çaresizlik” de denilebilir.

İşte Kişisel Gelişim
Platformu (kısaca KiGeP) olarak adlandırılan
program, gençlerin çevrelerine bir sanal duvar gibi örülmüş bulunan
bu çaresizliği yıkarak, yaradılışlarının onlara vermiş olduğu doğal
yeteneklerin harekete geçmesine imkân yaratmayı
amaçlamaktadır.

Söz
konusu platform, bir dizi parçadan oluşuyor. Şöyle ki:

1.
Aşağıdaki
modüllerden oluşan, 2 tam günlük bir
seminer:

1.1.
Modül
1 -
Kişilerde farkındalık yaratmaya ve içlerindeki potansiyelleri
harekete geçirmeye yardımcı olabilecek 10 adet sunum ve sunumlar
üzerinde tartışmalar:

1.1.1.
Sunum 1 -
KiGeP genel tanıtımı

1.1.2.
Sunum 2 -
Platformun neler kazandırabileceğinin açıklaması

1.1.3.
Sunum 3
- Kişinin, kontrolunu, kader rüzgârlarından kendi ellerine
alabileceği

1.1.4.
Sunum 4 -
Olumluluğun başlı başına bir güç olduğu

1.1.5.
Sunum 5 – Tüm
yaşamın sadece öğrenmeden ibaret olduğu

1.1.6.
Sunum 6 -
Zihinsel zincirlerimizin düşünce ve eylemlerimizi nasıl
sınırladığı

1.1.7.
Sunum 7 -
Doğru sorulacak soruların aslında aranılan yanıtlar
olduğu

1.1.8.
Sunum 8 -
Çevremizin öğrenme imkânlarıyla dolu olduğu

1.1.9.
Sunum 9 -
Aslında her sonucu bizim tercih ettiğimiz

1.1.10.
Sunum 10-
Amaçlarımızı gerçekleştirmek üzere bir Bireysel Öğrenme Plânının
nasıl hazırlanabileceği

1.2.
Modül
2 -
Kişilerin, çevrelerindeki duvarların sınırlarını farketmelerine
yardımcı olabilecek bazı testler:

1.2.1.
Öğrenme stili
testi (görsel, işitsel, dokunsal-kinestetik stillerin
ağırlıkları)

1.2.2.
Çoklu zekâ
profili (MI) (matematik-lojik, görsel, sözel, kinestetik, içe
dönük, ilişkiye dönük, müzik, doğa, felsefe zekâlarının
ağırlıkları)

1.2.3.
Girişimcilik
özellikleri

1.2.4.
ADD
(Attention Deficit Disorder) (Dikkat Dağınıklığı) sorununun
düzeyi

1.2.5.
Zaman
kullanımı konusundaki varsayımlarının doğruluğu

1.3.
Modül
3 -
Modül 1 ve 2′yi kullanarak, kişilerin kendileri için
belirleyecekleri:

-
İş
bulma,

-
Bir mal ve/ya
hizmet üretimi yapıp onu satmaya dayalı olarak kendi hesabına
çalışma,

-
Bir ek gelir
yaratabilecek bir faaliyeti organize etme

yolunda
belirleyecekleri hedeflerini gerçekleştirmek üzere birer
Bireysel
Öğrenme Plânı hazırlamaları

2.
Bilgi
kaynaklarının adreslerini, internet erişimini sağlayan
bilgisayarları, bazı referans dokümanlarını, mentor adreslerini,
daha önce KiGeP’ten yararlanmış olanlarla ilişki kurabilmek için
onların iletişim bilgilerini, görsel ve işitsel öğrenme
malzemelerini izleyebilecek donanımı ve benzer malzemeyi içeren
bir Öğrenme Kaynakları
Merkezi.

3.
Benzer
öğrenme amaçları bulunan kişilerin oluşturdukları Öğrenme
Çemberleri (Learning Circles)
oluşturulması,

4.
KiGeP
katılımcılarına mentorluk yapmayı kabul eden kişilerden oluşan
bir Mentor Grubu,

5.
KiGeP
katılımcılarının yararlanabileceği imkânlar için yapılmış
anlaşmalar. Örneğin:

5.1.
Düzenleyeceği
eğitim faaliyetlerinden KiGeP katılımcılarının belirli bir
kontenjanla yararlanmasına izin veren kurumlarla yapılan
anlaşmalar,

5.2.
Bilgi
kaynaklarından (basılı, görsel, işitsel, elektronik, web)
yararlandırmayı kabul eden kurumlarla yapılan
anlaşmalar,

5.3.
Mesaisinin
tamamından yararlanılmayan uzman personeli bulunan kurumlarla
yapılan “uzman personel yararlandırma” anlaşmaları,

5.4.
Fiziki
imkânlarından (konferans salonu, toplantı salonu, sosyal tesisler,
kütüphane vbg) yararlandırmayı kabul eden kurumlarla yapılan
anlaşmalar,

5.5.
İstihdam
ihtiyaçlarından KiGeP katılımcılarını öncelikli olarak
yararlandırmayı kabul eden kurumlarla yapılan
anlaşmalar,

5.6.
Özel belge
havuzundan yararlandırmayı kabul eden kişilerle yapılan
anlaşmalar.

Şu ana kadar, bu platformun
yukarıda sayılan parçaları hazırlandı ve 2 grup gençle de test
edildi. Her ikisinden de oldukça iyi sonuçlar alındı.

Ayrıca, bu platformları Türkiye’nin
herhangi bir yerinde oluşturabilecek az sayıda da kolaylaştırıcı
(moderatör) yetiştirildi.

Şimdi sıra, bu platformların
çoğaltılmasına geldi. Bunu 2 şekilde yapmayı
düşünüyoruz:

(1)
Yetiştirdiğimiz moderatörler
aracılığıyla oluşturulacak yeni platformlar,

(2)
Bu know-how’ı
kullanmak isteyen gönüllü, akademik ve/ya ticari kuruluşlar ile
birer İmtiyaz Anlaşması (franchising)
yaparak.

Gördüğünüz gibi Türkiye’deki
eğitimli gençlerin işsizliği ile başa çıkabilecek bir proje sessiz
sedasız hayata geçiyor. Üstelik, her yöremizde mevcut olduğunu
bildiğimiz önder kişi veya kuruluşlara, projeyi kendi yörelerinde
-ve de kendi özgün imkân ve ihtiyaçlarına uygun olarak- tekrarlama
olanağını da sunarak..

Bu projenin, yukarıdaki yolların
ikisini de kullanarak yaygınlaştırılması için maddi desteğe
ihtiyacımız var.

Toplumumuz, sorunlarına çare
olabileceğine inandığı projelere dişinden tırnağından kesip destek
oluyor. Bütün mesele, bu sorunlara gerçekten çare olabilecek
projeler üretebilmekte.

Bu desteğin harekete
geçirilebilmesi için reklâm kanallarını kontrol edebilecek maddi ya
da bir tür öz-güce sahip değiliz. Bunu ancak sizler aracılığıyla
yapabiliriz.

Şimdi sizlerden isteğim, bu
“gerçekçi” projeyi sahiplenmenizdir. Bu deyimle, bu konuda bir yazı
yazmanın ya da programınızda bahsetmenin ötesini kastediyorum.
Çünkü gördüğünüz gibi, projeyi bir vakfın projesi olarak değil,
isteyen her kuruluşun -özüne sadık kalarak- alıp uygulayabileceği
halde sunuyoruz. Dolayısıyla, kamuoyunun harekete geçmesinin
güçlüğünü en iyi bilen kişiler olarak sizden projeyi sahiplenmenizi
bunun için istiyorum.

Göstereceğinize inandığım
desteğiniz için şimdiden teşekkür ediyorum.

M.Tınaz Titiz

ORTAK AKIL GRUPLARINCA ÜRETİLEN DÜŞÜNCELERİN

25 May 2012 / 0 Comments / in Genel/by tinaztitiz

“ARDIŞIK ZENGİNLEŞTİRİLMESİ-ArZe”

(v. 0.0 – 11.9.02)

Özet

Herhangi bir konuda fikir üretmek üzere bir araya gelip ortak aklı arayan çalışma gruplarında en sık rastlanan sorun, üretilen düşüncelerin değerlerinin artırılmasındadır. Gruptaki katılımcı sayısı az iken, ortaya atılan fikir sayısı ve o fikirlerin katma değerlerinin artmasına yol açabilecek önerilerin sayısı sınırlı iken, daha kalabalık gruplarda bu defa farklı bir sorun ortaya çıkmakta, katılımcıların büyük bir bölümü sessiz kalabilmektedir.

Ardışık Zenginleştirme yöntemi bu soruna bir ölçüde çözüm getirmek üzere önerilmektedir. Metodun özü, çalışma grubunda ortaya atılan bir “ilk yanıt”ın değerinin, 6 adımlı bir sürecin her bir adımında ardışık olarak artırılmasıdır. Bu sürecin kritik parçasını oluşturan “zenginleştirme” ise, bir düşünce içindeki açık ve/ya saklı yargıların kanıtlarının ortaya konulması ve bunun ardışık olarak tekrarlanarak ya “aşikâr” duruma gelinmesi ya da o yargıdan vazgeçilmesidir. Sonuçta varılmak istenen, tüm yargıların destekli (supported) hale gelmesidir.

Yöntemi oluşturan 6 adım şunlardır:

Adım 1- Soruya ortak akılla bir yanıt -ilk yanıt- bulunup bir metin halinde yazılır.

Adım 2- Yanıt içindeki her açık veya saklı yargı için kanıt sorulur (örn. “bundan nasıl emin olabiliyorsun?” veya “nereden biliyorsun?” veya “…alternatifi olmaz mı?” gibi).

Adım 3- Bu kanıt isteklerine ayrı ayrı yanıtlar verilip, bunlara göre metinde uygun yerlerde düzeltme ve/ya ekleme-çıkarmalar yapılır.

Adım 4- Verilen yanıtlar içinde, tekrar kanıt sorulmaya gerek olmayanlar ayrılır; kanıt istenenler için ise itiraz noktaları açıklanır.

Adım 5- Kanıt istenilenler için bu döngü 5 defa tekrarlanmasına rağmen halâ kanıt gerektiren yanıtlardan vazgeçilir, tekrar sayısı henüz 5′e varmayan yanıtlar için ise Adım 3′e dönülür. Tüm yanıtlara verilen kanıtlar tatminkâr görülüyorsa yanıt-kanıt süreci durdurulur. Üzerinde ekleme-çıkarma ve/ya düzeltmeler yapılan yanıt metni ilk haline göre zenginleştirilmiş olacaktır.

Adım 6- Katma değeri nisbeten düşük bilgiler, yargılar, tekrarlar vbg sözcük, cümle veya bölümler metinden çıkarılarak ve metni daha anlaşılabilir ve uygulanabilir kılabilecek eklemeler yapılarak daha da zenginleştirilir.

ArZe YÖNTEMİ İÇİN ÖRNEK UYGULAMA

Bu yöntem, rastgele ele alınan bir örnek soru ve o soruya verilen yanıt üzerinde aşağıdaki şekilde uygulanmaktadır.

Örnek soru: Gelecek bizden eğitim alanında ne bekliyor?

Adım 1- “İlk yanıt” içeren metin: Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Bu, herkes tarafından benimsenen bir istek olmasına karşın, sorunların doğru tanımlanamayışı, doğru tanımlananlar için ise doğru çözümler geliştirilemeyişi ve/ya uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem kurulup işletilememektedir.

Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir.

Adım 2- İlk yanıt içindeki açık / saklı yargılar:

a. Kaynaklarımız kıtlaşmaktadır (açık yargı)

b. Nüfusumuz artmaktadır (açık yargı)

c. Nüfus artışı için üretim gerekir (saklı yargı)

d. Üretim sürdürülebilir olmalıdır (saklı yargı)

e. Üretimin temel girdisi, insan niteliğimizin düzeyidir (açık yargı)

f. Eğitim sistemimiz gereken nitelikleri kazandırabilecek düzeyde değildir (saklı yargı)

g. Eğitim sistemimizin sorunlarından birisi, sorunları doğru tanımlayamayışıdır (açık yargı).

h. Eğitim sistemimizin bir diğer sorunu ise doğru tanımlanmış sorunlara dahi doğru çözümler üretilemeyişidir (açık yargı).

i. Eğitim sistemimizin bir başka sorunu ise doğru tanımlanan sorunlar için geliştirilen doğru çözümlerin kimi nedenlerle uygulanamayışıdır (açık yargı).

j. Halen sorunları ve çözümleri bildiğimize inanıyoruz; bu inancımız ise daha derinlikli bakışları engellemektedir (saklı yargı).

Adım 3- Bu yargılar için kanıtlar:

a. Maden rezervlerimizin, bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği istatistiklerden görünüyor.

Doğanın kendi de bir kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta, yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır.

Hava kirliliği ise önceleri sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya çıkmıştır.

Buna göre, doğal kaynaklarımızın hemen hepsinin kıtlaştığı doğru bir yargıdır.

İnsangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir.

b. Nüfus istatistiklerine göre yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır.

c. Artan nüfusa paralel olarak üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir.

d. Mal ve hizmet üretimlerinin kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa kaynaklar tükenecektir.

e. Üretimin girdileri içinde para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte, insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu görülecektir.

f. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor.

g. İnternette yapılan bir Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme, öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak algılanan sorun pek yoktur.

h. Bir kısım sorunlar ise doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir.

i. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru uygulanamamaktadır.

j. Bugüne kadar eğitim sınıfının çeşitli alanlarından -bürokratik, politik, akademik- gelen mesajların çok büyük çoğunluğu, sorunları ve çözümleri bildiğini iddia etmekte, tek eksiğin yaptırım gücü olduğunu savunmaktadır. Sorunların, görünenlerden farklı olduğu kuşkusunu taşıyana rastlamak epey güçtür.

Adım 4- Tekrar kanıt sorulmaya ihtiyaç olmayacak yanıtların ayrılması, diğerleri için itirazların açıklanması:

Tekrar kanıt aranmasına gerek olmayan yanıtlar olarak b, c, d, e, g, h ve i değerlendirilmektedir. (a), (f) ve (j) için ise şu itirazlar yapılmaktadır:

(a) yanıtı açısından itiraz: Türkiye’nin iç kaynaklarının bir kısmında -özellikle yenilenemez doğal kaynaklarda- azalma olduğu doğru olmasına rağmen, teknolojideki gelişmeler nedeniyle giderek önem kazanan rüzgar ve güneş enerjisi gibi kaynaklarda ise bir azalma söz konusu değildir. Diğer yandan insangücü kaynağımızda ise niceliksel bir azalma söz konusu değildir. Bunlar için ek kanıtlar gösterilmesi veya bu açıklamaları yer verilmesi ya da bu açıklamalara katılınmıyor ise bu yanıtlardan vazgeçilmesi önerilir.

(f) yanıtı açısından itiraz: İhtiyaç olan mal ve hizmet üretimini yapabilecek nitelikte insangücüne sahip olmayışımızın başlıca nedeninin, eğitim sistemimizdeki yetersizlik olduğu yolunda ek kanıtlara ihtiyaç vardır.

(j) yanıtı açısından itiraz: Buradaki iddia desteklenmemiştir. Bazı gözlemler bu iddiayı destekliyor olabilir, ancak bu, genelleme için yeterli sayılmamalıdır. Ya yeni kanıt verilmeli ya da iddiadan vazgeçilmelidir.

Adım 5- Geri dönüş veya sonlandırma:

(a) ve (f) yanıtları için tekrar kanıtlar istendiği için Adım 3′e dönülecektir. Geri kalan yanıtlar ise tatminkâr bulunmuş olup yanıt-kanıt süreci sonlandırılacaktır.

Adım 3- (a), (f) ve (j) şıkları için tekrar yanıtlar:

a. Şimdilerde gündeme gelmekte bulunan yenilenebilir enerji kaynaklarının varlığı doğrudur ve “kaynaklarımız kıtalmaktadır” genellemesinin hemen yanında yer verilmelidir.

İnsangücü kaynaklarımızdaki niceliksel artış ise, ihtiyacın karşılanmasında ikinci derecede önem taşımaktadır. Birincil öncelik nicelikte değil niteliktedir. Dolayısıyla ilk yargı doğrudur.

f. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy Analysis 1998, Education Database). Bu kanıt dahi tek başına yeterli görülmektedir.

j. Bireysel gözlemlerin dışında bu iddiayı kanıtlayabilecek bir bilgi mevcut olmadığı için bu yanıttan vazgeçilmektedir.

Adım 4- (a) ve (f) için verilen ek yanıt tatminkâr bulunmuş, (j) içinse bulunmamış ve metinden çıkarılmıştır.

Adım 5- Yanıt-kanıt süreci durdurulmaktadır. Adım 1′de ortaya konulan metnin ilk hali ve zenginleştirilmiş halleri aşağıda karşılaştırmalı olarak verilmiştir.

Adım 6- Karşılaştırmalı olarak verilen metin adım adım rafine edilerek aynı tabloda yanyana sütunlar biçiminde gösterilmiştir.

ARDIŞIK OLARAK
ZENGİNLEŞTİRİLEN METİN

İlk yanıt	1inci zenginleştirme	2nci zenginleştirme	3ncü zenginleştirme	4ncü zenginleştirme
Örnek soru: Gelecek bizden eğitim alanında ne bekliyor? “İlk yanıt”: Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Bu, herkes tarafından benimsenen bir istek olmasına karşın, sorunların doğru tanımlanamayışı, doğru tanımlananlar için ise doğru çözümler geliştirilemeyişi ve/ya uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem kurulup işletilememektedir. Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir.	Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Bu, herkes tarafından benimsenen bir istek olmasına karşın, sorunların doğru tanımlanamayışı, doğru tanımlananlar için ise doğru çözümler geliştirilemeyişi ve/ya uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem kurulup işletilememektedir. Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir. Çünkü: a. Maden rezervlerimizin, bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği istatistiklerden görünüyor. Doğanın kendi de bir kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta, yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır. Hava kirliliği ise önceleri sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya çıkmıştır. Buna göre, doğal kaynaklarımızın hemen hepsinin kıtlaştığı doğru bir yargıdır. İnsangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir. b. Nüfus istatistiklerine göre yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır. c. Artan nüfusa paralel olarak üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir. d. Mal ve hizmet üretimlerinin kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa kaynaklar tükenecektir. e. Üretimin girdileri içinde para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte, insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu görülecektir. f. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. g. İnternette yapılan bir Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme, öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak algılanan sorun pek yoktur. h. Bir kısım sorunlar ise doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir. i. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru uygulanamamaktadır. j. Bugüne kadar eğitim sınıfının çeşitli alanlarından -bürokratik, politik, akademik- gelen mesajların çok büyük çoğunluğu, sorunları ve çözümleri bildiğini iddia etmekte, tek eksiğin yaptırım gücü olduğunu savunmaktadır. Sorunların, görünenlerden farklı olduğu kuşkusunu taşıyana rastlamak epey güçtür.	Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir. Çünkü: a. Maden rezervlerimizin, bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği istatistiklerden görünüyor. Doğanın kendi de bir kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta, yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır. Hava kirliliği ise önceleri sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya çıkmıştır. Buna göre, doğal kaynaklarımızın hemen hepsinin kıtlaştığı doğru bir yargıdır. İnsangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir. Diğer yandan, Türkiye’nin iç kaynaklarının bir kısmında -özellikle yenilenemez doğal kaynaklarda- azalma olmasına rağmen, teknolojideki gelişmeler nedeniyle giderek önem kazanan rüzgar ve güneş enerjisi gibi kaynaklarda ise bir azalma söz konusu değildir. Diğer yandan insangücü kaynağımızda da niceliksel bir azalma söz konusu değildir. b. Nüfus istatistiklerine göre yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır. c. Artan nüfusa paralel olarak üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir. d. Mal ve hizmet üretimlerinin kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa kaynaklar tükenecektir. e. Üretimin girdileri içinde para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte, insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu görülecektir. f. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy Analysis 1998, Education Database). Bu kanıt dahi tek başına yeterli görülmektedir. g. İnternette yapılan bir Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme, öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak algılanan sorun pek yoktur. h. Bir kısım sorunlar ise doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir. i. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru uygulanamamaktadır.	Gelecek, kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Çünkü: En önemli kaynaklarımızdan sayılmak gereken insangücü kaynaklarımızdaki niceliksel gelişmeye karşın niteliklerdeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir. Giderek kıtlaşan kaynakları daha etkili ve verimli kullanabilmek, yeni teknolojileri iyi kullanıp geliştirerek yenilenebilir kaynakları devreye sokabilmek için ise, gençlerimizi gereken niteliklerle donatabilmek zorundayız. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy Analysis 1998, Education Database). “Eğitimin gerçek sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Doğru tanımlanabilen sorunlara ise çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle uygulanamamaktadır. Bu tablo altında, gelecek bizlerden, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermemizi bekliyor. Bunun için de, konulara sistem yaklaşımı içinde bakabilmemiz ve tüm paydaşları içine alabilen ağlar (networks) yoluyla tanım, çözüm ve eylem üretebilmemiz gerekiyor.	Gelecek, kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Çünkü: insangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ihtiyacın gerisindedir. Kıtlaşan kaynakları etkili ve verimli kullanabilmek, yeni teknolojileri iyi kullanıp geliştirerek yenilenebilir kaynakları kullanabilmek için, gençlerimizi gereken niteliklerle donatabilmeliyiz. İstatistikler, bu konudaki başarısızlığımızı kanıtlıyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. “Eğitimin gerçek sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Sorun tanımlamada olduğu gibi, tanımlanmış sorunlara çözüm geliştirmede ya da o çözümleri uygulamada sorunlar vardır. Ve bunların hepsi insan niteliklerimizle doğrudan bağlantılıdır. Bu tablo altında, gelecek bizlerden, bu sorunların altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermemizi bekliyor. Bunun için de, konulara sistem yaklaşımı içinde bakabilmemiz ve tüm paydaşları içine alabilen ağlar (networks) yoluyla tanım, çözüm ve eylem üretebilmemiz gerekiyor. Bu yolda ilk adım, bu resmi iyi görebilmeye çalışmak olmalıdır.

İlk yanıt

1inci zenginleştirme

2nci zenginleştirme

3ncü zenginleştirme

4ncü zenginleştirme

Örnek
soru: Gelecek bizden eğitim alanında ne bekliyor?

“İlk
yanıt”: Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri
doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan
kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı
bekliyor.

Bu,
herkes tarafından benimsenen bir istek olmasına karşın, sorunların
doğru tanımlanamayışı, doğru tanımlananlar için ise doğru çözümler
geliştirilemeyişi ve/ya uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem
kurulup işletilememektedir.

Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli
beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler
geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri
keşfedip bunları gidermektir.

Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun
gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime
dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim
sistemi kurmamızı bekliyor.

Bu, herkes tarafından benimsenen bir istek
olmasına karşın, sorunların doğru tanımlanamayışı, doğru
tanımlananlar için ise doğru çözümler geliştirilemeyişi ve/ya
uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem kurulup
işletilememektedir.

Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli
beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler
geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri
keşfedip bunları gidermektir. Çünkü:

a.
Maden rezervlerimizin,
bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği
istatistiklerden görünüyor.

Doğanın kendi de bir
kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta,
yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su
ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır.

Hava kirliliği ise önceleri
sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun
ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya
çıkmıştır. Buna göre, doğal kaynaklarımızın hemen hepsinin
kıtlaştığı doğru bir yargıdır.

İnsangücü kaynaklarımızın
niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir.

b.
Nüfus istatistiklerine göre
yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır.

c.
Artan nüfusa paralel olarak
üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir.

d.
Mal ve hizmet üretimlerinin
kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine
alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa
kaynaklar tükenecektir.

e.
Üretimin girdileri içinde
para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte,
insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve
nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu
görülecektir.

f.
Uluslararası istatistikler,
genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor.

g.
İnternette yapılan bir
Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim
sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda
örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme,
öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak
algılanan sorun pek yoktur.

h.
Bir kısım sorunlar ise
doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede
sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile
yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak
buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı
gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir.

i.
Doğru tanımlanıp doğru
çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik
yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde
kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru
uygulanamamaktadır.

j.
Bugüne kadar eğitim
sınıfının çeşitli alanlarından -bürokratik, politik, akademik-
gelen mesajların çok büyük çoğunluğu, sorunları ve çözümleri
bildiğini iddia etmekte, tek eksiğin yaptırım gücü olduğunu
savunmaktadır. Sorunların, görünenlerden farklı olduğu kuşkusunu
taşıyana rastlamak epey güçtür.

Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun
gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime
dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim
sistemi kurmamızı bekliyor.

Geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları
doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları
uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları
gidermektir.

Çünkü:

a.
Maden rezervlerimizin,
bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği
istatistiklerden görünüyor.

Doğanın kendi de bir
kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta,
yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su
ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır.

Hava kirliliği ise önceleri
sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun
ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya
çıkmıştır.

Buna göre, doğal
kaynaklarımızın hemen hepsinin kıtlaştığı doğru bir
yargıdır.

İnsangücü kaynaklarımızın
niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir.

Diğer yandan, Türkiye’nin
iç kaynaklarının bir kısmında -özellikle yenilenemez doğal
kaynaklarda- azalma olmasına rağmen, teknolojideki gelişmeler
nedeniyle giderek önem kazanan rüzgar ve güneş enerjisi gibi
kaynaklarda ise bir azalma söz konusu değildir. Diğer yandan
insangücü kaynağımızda da niceliksel bir azalma söz konusu
değildir.

b.
Nüfus istatistiklerine göre
yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır.

c.
Artan nüfusa paralel olarak
üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir.

d.
Mal ve hizmet üretimlerinin
kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine
alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa
kaynaklar tükenecektir.

e.
Üretimin girdileri içinde
para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte,
insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve
nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu
görülecektir.

f.
Uluslararası istatistikler,
genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. OECD
istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan
gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy
Analysis 1998, Education Database). Bu kanıt dahi tek başına
yeterli görülmektedir.

g.
İnternette yapılan bir
Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim
sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda
örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme,
öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak
algılanan sorun pek yoktur.

h.
Bir kısım sorunlar ise
doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede
sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile
yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak
buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı
gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir.

i.
Doğru tanımlanıp doğru
çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik
yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde
kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru
uygulanamamaktadır.

Gelecek, kıtlaşan kaynaklarımızı, artan
nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde
üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir
eğitim sistemi kurmamızı bekliyor.

Çünkü:

En önemli kaynaklarımızdan sayılmak gereken
insangücü kaynaklarımızdaki niceliksel gelişmeye karşın
niteliklerdeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir.

Giderek kıtlaşan kaynakları daha etkili ve
verimli kullanabilmek, yeni teknolojileri iyi kullanıp geliştirerek
yenilenebilir kaynakları devreye sokabilmek için ise, gençlerimizi
gereken niteliklerle donatabilmek zorundayız.

Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte
başarısız olduğumuzu gösteriyor. OECD istatistiklerine göre, en
yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en
yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy Analysis 1998, Education
Database).

“Eğitimin gerçek sorunları”, eğitim sınıfının
üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda
örtüşebilmektedir.

Doğru
tanımlanabilen sorunlara ise çözüm geliştirmede sorunlar
vardır.

Doğru
tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da
parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu
hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg
nedenlerle uygulanamamaktadır.

Bu
tablo altında, gelecek bizlerden, sorunları doğru tanımlayamamak,
doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki
nedenleri keşfedip bunları gidermemizi bekliyor. Bunun için de,
konulara sistem yaklaşımı içinde bakabilmemiz ve tüm paydaşları
içine alabilen ağlar (networks) yoluyla tanım, çözüm ve eylem
üretebilmemiz gerekiyor.

Gelecek, kıtlaşan kaynaklarımızı, artan
nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde
üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir
eğitim sistemi kurmamızı bekliyor.

Çünkü:
insangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ihtiyacın
gerisindedir.

Kıtlaşan kaynakları etkili ve verimli
kullanabilmek, yeni teknolojileri iyi kullanıp geliştirerek
yenilenebilir kaynakları kullanabilmek için, gençlerimizi gereken
niteliklerle donatabilmeliyiz.

İstatistikler, bu konudaki başarısızlığımızı
kanıtlıyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi
ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke
Türkiye’dir.

“Eğitimin gerçek sorunları”, eğitim sınıfının
üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda
örtüşebilmektedir.

Sorun
tanımlamada olduğu gibi, tanımlanmış sorunlara çözüm geliştirmede
ya da o çözümleri uygulamada sorunlar vardır. Ve bunların hepsi
insan niteliklerimizle doğrudan bağlantılıdır.

Bu
tablo altında, gelecek bizlerden, bu sorunların altındaki nedenleri
keşfedip bunları gidermemizi bekliyor.

Bunun
için de, konulara sistem
yaklaşımı içinde
bakabilmemiz ve tüm paydaşları içine alabilen ağlar
(networks) yoluyla
tanım, çözüm ve eylem üretebilmemiz gerekiyor.

Bu
yolda ilk adım, bu resmi iyi görebilmeye çalışmak
olmalıdır.

ARDIŞIK OLARAK
ZENGİNLEŞTİRİLEN METİN

İlk yanıt	1inci zenginleştirme	2nci zenginleştirme	3ncü zenginleştirme	4ncü zenginleştirme
Örnek soru: Gelecek bizden eğitim alanında ne bekliyor? “İlk yanıt”: Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Bu, herkes tarafından benimsenen bir istek olmasına karşın, sorunların doğru tanımlanamayışı, doğru tanımlananlar için ise doğru çözümler geliştirilemeyişi ve/ya uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem kurulup işletilememektedir. Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir.	Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Bu, herkes tarafından benimsenen bir istek olmasına karşın, sorunların doğru tanımlanamayışı, doğru tanımlananlar için ise doğru çözümler geliştirilemeyişi ve/ya uygulanamayışı nedenleriyle gereken sistem kurulup işletilememektedir. Dolayısıyla geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir. Çünkü: a. Maden rezervlerimizin, bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği istatistiklerden görünüyor. Doğanın kendi de bir kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta, yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır. Hava kirliliği ise önceleri sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya çıkmıştır. Buna göre, doğal kaynaklarımızın hemen hepsinin kıtlaştığı doğru bir yargıdır. İnsangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir. b. Nüfus istatistiklerine göre yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır. c. Artan nüfusa paralel olarak üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir. d. Mal ve hizmet üretimlerinin kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa kaynaklar tükenecektir. e. Üretimin girdileri içinde para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte, insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu görülecektir. f. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. g. İnternette yapılan bir Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme, öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak algılanan sorun pek yoktur. h. Bir kısım sorunlar ise doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir. i. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru uygulanamamaktadır. j. Bugüne kadar eğitim sınıfının çeşitli alanlarından -bürokratik, politik, akademik- gelen mesajların çok büyük çoğunluğu, sorunları ve çözümleri bildiğini iddia etmekte, tek eksiğin yaptırım gücü olduğunu savunmaktadır. Sorunların, görünenlerden farklı olduğu kuşkusunu taşıyana rastlamak epey güçtür.	Kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Geleceğin bizden en önemli beklentisi, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermektir. Çünkü: a. Maden rezervlerimizin, bugünkü üretim trendleriyle, görünür gelecekte tükeneceği istatistiklerden görünüyor. Doğanın kendi de bir kaynaktır ve o da giderek kirlenmektedir. Topraklar tuzlanmakta, yeraltı su kaynaklarımız kirlenmekte, denizlerimiz kirlenmekte, su ürünleri de bunlara bağlı olarak azalmaktadır. Hava kirliliği ise önceleri sadece sanayi yörelerinde var iken, şimdilerde, artan nüfusun ısınma ihtiyaçları nedeniyle küçük yörelerde de ortaya çıkmıştır. Buna göre, doğal kaynaklarımızın hemen hepsinin kıtlaştığı doğru bir yargıdır. İnsangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir. Diğer yandan, Türkiye’nin iç kaynaklarının bir kısmında -özellikle yenilenemez doğal kaynaklarda- azalma olmasına rağmen, teknolojideki gelişmeler nedeniyle giderek önem kazanan rüzgar ve güneş enerjisi gibi kaynaklarda ise bir azalma söz konusu değildir. Diğer yandan insangücü kaynağımızda da niceliksel bir azalma söz konusu değildir. b. Nüfus istatistiklerine göre yıllık nüfus artışı %1.6-1.8 civarındadır. c. Artan nüfusa paralel olarak üretim artmaz ise refah düzeyi düşecektir. d. Mal ve hizmet üretimlerinin kullandığı kaynakların kendini yenileyebilme ve/ya yerlerine alternatiflerinin konulabilme hızı üretime paralel olmazsa kaynaklar tükenecektir. e. Üretimin girdileri içinde para, malzeme, makine, pazarlama, yönetim bulunmakla birlikte, insangücü bunlardan daha da önemlidir. İnsangücü ise nicelik ve nitelik olarak değerlendirildiğinde, niteliğin daha önemli olduğu görülecektir. f. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy Analysis 1998, Education Database). Bu kanıt dahi tek başına yeterli görülmektedir. g. İnternette yapılan bir Delphi çalışmasında belirlenen “eğitimin sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Okullaşma oranı, üniversiteye yerleştirme, öğretmen ücretleri gibi birkaç sorunun dışında ciddi sorun olarak algılanan sorun pek yoktur. h. Bir kısım sorunlar ise doğru tanımlanmıştır. Bu defa da bunlara çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Örneğin, öğrencilerin aşırı ders yükü ile yüklenmiş olmaları eğitim sınıfınca tanımlanmış bir sorundur. Ancak buna nasıl çare bulunacağı konusunda doğru bir yaklaşım olmadığı gibi her geçen gün ek yükler gündeme gelmektedir. i. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle doğru uygulanamamaktadır.	Gelecek, kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Çünkü: En önemli kaynaklarımızdan sayılmak gereken insangücü kaynaklarımızdaki niceliksel gelişmeye karşın niteliklerdeki iyileşme ise ihtiyacın gerisindedir. Giderek kıtlaşan kaynakları daha etkili ve verimli kullanabilmek, yeni teknolojileri iyi kullanıp geliştirerek yenilenebilir kaynakları devreye sokabilmek için ise, gençlerimizi gereken niteliklerle donatabilmek zorundayız. Uluslararası istatistikler, genç nüfusu eğitmekte başarısız olduğumuzu gösteriyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. (OECD Policy Analysis 1998, Education Database). “Eğitimin gerçek sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Doğru tanımlanabilen sorunlara ise çözüm geliştirmede sorunlar vardır. Doğru tanımlanıp doğru çözüm geliştirilen çözümler ise bu defa da parçalanmış bürokratik yapı, sık değişen kadrolar, kamu hiyerarşisinin derinliğinde kaybolan denetim etkinliği vbg nedenlerle uygulanamamaktadır. Bu tablo altında, gelecek bizlerden, sorunları doğru tanımlayamamak, doğru çözümler geliştirememek ve bunları uygulayamamanın altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermemizi bekliyor. Bunun için de, konulara sistem yaklaşımı içinde bakabilmemiz ve tüm paydaşları içine alabilen ağlar (networks) yoluyla tanım, çözüm ve eylem üretebilmemiz gerekiyor.	Gelecek, kıtlaşan kaynaklarımızı, artan nüfusumuzun gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebilir biçimde üretime dönüştürebilecek insan kaynağı niteliklerine sahip bir eğitim sistemi kurmamızı bekliyor. Çünkü: insangücü kaynaklarımızın niteliklerindeki iyileşme ihtiyacın gerisindedir. Kıtlaşan kaynakları etkili ve verimli kullanabilmek, yeni teknolojileri iyi kullanıp geliştirerek yenilenebilir kaynakları kullanabilmek için, gençlerimizi gereken niteliklerle donatabilmeliyiz. İstatistikler, bu konudaki başarısızlığımızı kanıtlıyor. OECD istatistiklerine göre, en yüksek eğitimi ilköğretim terk olan gençlerin sayısı açısından en yüksek ülke Türkiye’dir. “Eğitimin gerçek sorunları”, eğitim sınıfının üzerinde durduğu sorunlarla ancak küçük bir oranda örtüşebilmektedir. Sorun tanımlamada olduğu gibi, tanımlanmış sorunlara çözüm geliştirmede ya da o çözümleri uygulamada sorunlar vardır. Ve bunların hepsi insan niteliklerimizle doğrudan bağlantılıdır. Bu tablo altında, gelecek bizlerden, bu sorunların altındaki nedenleri keşfedip bunları gidermemizi bekliyor. Bunun için de, konulara sistem yaklaşımı içinde bakabilmemiz ve tüm paydaşları içine alabilen ağlar (networks) yoluyla tanım, çözüm ve eylem üretebilmemiz gerekiyor. Bu yolda ilk adım, bu resmi iyi görebilmeye çalışmak olmalıdır.